Friday 31 October 2008

MI RAMAH ZAWNG LUNGLEN A NA E

-LP Sailo


Chhungkim dar ang lenlai dawn kira, ka hringnun lamtluang ka thlir kirin ka suihlung a leng vawng vawng. Hmanah chuan chhungkaw kim takin "sem sem dam dam eibil thi thi" tiin in huphurhna awm hauh si lo hian kan awmkhawm tel tel thin a. Kan in leh lo ngeia keimahni buh leh bal thar ngei mai kan han fak thin te kha a va lo ngaihawm em! kan thenawm khawvengte that zia leh kan chhungkaw chunga an ngilneih zia te kha thu hian ka hril zo lo. Chawhmeh nei tui deuh leh hrawk fah rimtui nei zawkten thenawm khawvengte kan in suah a, Ka nu ka pa hei hi lo hmeh ve teh u, ka nu bai a nia, a tui reuh lutuk ti pah fawma thenawm naupang rawn tirtu in chhungnu khawsak rel te kha a va tui thin em.


Tlai khua a lo thim hnaia, khawthlang lam ni herliam mai tur eng deuh phut te chuan naupang nih a ti nuam a, tualchai tawk lekin unau hmelhai a rawn her pui thin te khan pawnto a va ti nuam thin em. Thenawm khawveng naupang zawng zawng mai tualpuiah kan inchai a, a pui apang a lian a te chena kan han inkai duah duah thin te kha a va ngaihawm thin. Chutah khua a lo tlai deuh a, atawp ber nan tiin kut invuan meuhvin "Tin dial dial tin dial dial" tia, kan chaikual thin te kha ngilhni awm tak ang maw. Khang kan thenawm naupang te kha an la dam kim tak ang maw.


Kan Zonunmawi nawm thin zia kha chhut tam pauh leh a lo hlu a, a lo nuam thin. Thenawm khawvengte in hmangaih dial dial leh angkhat pata laitual kan lenna kan Zoram nuamah tlawmngaihna par ang lo vul zel teh se. Hringmi kan chan chhunga kan damchhan chu hlimna a ni a, mi hlim thei apiang hi mi vannei an ni ringawt. A ni, unau in ngaina em em vaimin fangkhat pawh inphel hial mai thin Zofate tana chhenfak kan hnamzia hi i chhawmnung zel teh ang u. Thangtharte nunah erawh Liandova leh Tuaisiala te unau inhmangaih tluk zetin vaimin fangkhat pawh insem dial dial thin ni lem lo mah ila, unau in hmangaih tak leh in thenhrang thei ngai lo kha, ram hla taka thendarhin kan awm a, anka pawh inchhawn theilo hial maia kar hla taka kan han awm meuh chuan hmangaihna pawh hian a lo daih rei meuh lo awm mange tih theih turin a lo dal ve thei ngei mai. Karhla taka Ka mizo puite tan pawh a ni ve ngei ang. Amaherawhchu hringmi kan chan chhung hian kan zonunmawi hi i thlahthlam lovang u, a hlu a, a mawi a, a par a chuai thei lova, kumkhuaa chhawm nung reng turin i ngai hlu ang u.


Kan pangpar huan mawi tak mai te kha ka va ngai thin em. Kan ningnawi eitu atana kan vulh kan vawkpui note neihni a kan chhungkaw hlim theih zia te kha a va ngaihawm thin em. Kan uipuiin note a han neia, kan unau za kan han in ko khawm a, an hming kan han sa den den thin te kha theihnghilh har ka ti fo thin. Kan kawmchara Zawngtah rah that theih zia te kha a hun lai na na na chuan min ti hnianghnartu a ni tlat. Kan theite kungte kha a va rah tha thei tak em. Kan khanghu kungpuite kha kan va chhawr tangkai thei em ve aw. Ka nu bazarna khawp hlawh petu a ni ve tlat. Kan thlai tharte kha kan sumhnar chikhat an ni.


Exam a lo hnaia, kan tih that loh hlauin min vil tlat a, kan mut a chhuah chuan chawhtawlhah tuivawtin kan ke min chiah tira, kan muthlu leh tawh ngai lo. Nilenga sikul run bela kan thang vang vang changin in lamah kan tan kan ei tur te kan in tur te a lo buatsaih thin a, result a lo chhuaka, kan pass phei chuan Artui min han chhum sak thin te kha a hun lai chuan kan va ngai ropui thin tak. Lehkhathiam tia sawi tur ni hauh si lo, nu ngilnei leh zaidam, a huna naupangte tana mi inpe chunnu ngurpuii kan nei kha kan lo vannei teh e. Mi te angin BA,MA nu ni lem lo mah se, a fate min enkawldan kha MA nu tamtak tluk rual a ni bik lovang. Mizo nunmawi chhawm tlat tura a fate min zirtir thin te kha theihnghilh har ka ti fo thin. A ni chuan; Khawiah pawh kal ula, tlawmngai ber ula, tha thawh ngaiah in tha ren ngai suh u, Pipute chuan "Tha leh tuisik chu ren thiang a ni lo ve, amahin a rawn awm leh zel", an ti ngai e, tia a fate min fuihna aw te kha a lo va mawi em


Tunah erawh mualza tam tak kar danin thaikawi biahthu mai loh chu in hlan mai a lo harsa ta. Aw, hmasawnna kan tih hi chhungkim tea tih ho dial dial theih ni teh reng se, ka chunnu kiang ngeia awmni khama nitin zantin chen ka nuam thin. An sawi thlang sapui nun hian ka lung a len zo lo va, ka kham khawp hlimna min phuruk sak zo lo pawh hi an demawm bik lem lo ve, Mizo ka ni miau a lawm. Israel fate chuan `engtinnge mi ramahte zion hla mawi kan sak theih ang ni’ an lo ti hial. He Mizo nunmawi lo tem vir ve tawh hian Mizo nunhlu chu min ti ngaihlu a, Mizo chaw te, mizo chawhmeh te, mizo artui ngei mai ei a, mizo tui leh mizo chhang ngeia lo seilen hnan tawh thisen hian a mizo nunphung a ngai hniam thei lo va, nitin a ngai zual zel zawk thin a nih hi.

A ni, keizawng ka suihlung a leng em mai, theih nise, rauthla tira kan runchhung ngeia kan buh changrum leh kan tuithiang va dawn a, awmni kham hial ka nap thin. Hringfate kan dam chhan nun chhungril hlimna thuruk chu kan zonun vulna rammawi Zoramah ngei a awm a, chu chu a hrin Zofaten nghilhni kan nei thei si lo. Nitin hian chu ram ngaih chu a zual thin a, a tello chuan hringnun hian kim lohna riau a nei tlat zu nia. Tu ngaih sawi hlei thei si lo hian kan khawtlang lunglen veng veng mai thin a nih hi. Zotuithiang leh zobawm dingdite vulna ram chu kan ram ngei a nih avangin khawiah pawh awm ila, kan lung a len lo thei si lo. Mi ramah zawng lunglen a na e.


PS/ He article hi Mumbai Mizo Association (MMA) Silver Jubilee Souvernir (1983-2008) a chhuah tawh a ni a. A harh copy pawh min rawn thawn ve nal nal a, a chhunga thuziaktute ka han bih nghal thuak thuak a, awi karei, insitna a va na duh em. Kan mizo ziaktu lar, Lalhmingliana Saiawi, Vanneihtluanga, PL Liandinga, PC Biaksiama leh Rev. Chuauthuama etc. te kutchhuak a ni nuk hlawm mai a. Thalai lamah ka thian tha C.Vanlalramsanga (Sangmama) te, Vanlalruata Fanai (Maruata) te bakah mi thiam thuziak ngaihnawm tak tak a tel hlawm a. Mithiam rual zinga ka thuziak fahrah ve tak mai an telh duh hi ka lawm hle rualin ka insit hle thung. Mizo kutchhuak magazine ka hmuh tawhah chuan Chhinlung Magazine (Bangalore Mizo Association) nen hian a zahpuiawm lo ber pawl a ni awm e. A buaipuitu kan hotupa Maruata te thawhrimna a fakawm hle mai a, he Souvernir hi Mizo thalai zawng zawngten chhiar thei ngei ila ka ti a. Chona tha tak a ni hlawm vek mai.

22 comments:

  1. Hotupa, midang article chu ka la hmu ve lo a. Mahse i thuziak hi midang thuziak aia a nepna tur ka hre lo.

    Mahse, tunlai thangthar, pawnto, chawhmeh insuah tih vel hre ta lo an tam lutuk chung ho chuan chhiar ta se an suangtuah thiam ve ngut a ngem aw. Ka seilenna leh ka naupan lai a ka boruak tawn thinte leh i thuziak hi a inmil em avangin ka lung a ti leng. Amaherawh chu vanduai thlak takin mi ram a lunglen nat leh nat loh tur hre tu erawh chuan hei ka nu leh pa inchhung lum atangin ka chhiar si a, ka tawmpui pha chiah lo deuh. Tuemaw te ang a thei deuh chu ni ila, mi ramah zawng lunglen a na e tih nilovin, mi ram a awm ten lung min len e kan ti thei ve mai tur hi ania :)

    ReplyDelete
  2. A ngaihnawm lutuk..pawnto tih vel boruak tur hi kei ka man pha thiam chiah lo, ka la nau deuh te pawh aniang nge :) Mahse 'mi ramah zawng lunglen a na e' tih hi chu ka hrethiam khawp mai :D

    PL Liandinga te, VNTa ten an hmuh hunah chuan an zak ve chem chem ang :P

    ReplyDelete
  3. @amuana, ekhai hotupa.. ka lawm hle thin mai. Nangnin in han ngaihlu hram hram thin hi.. Ni e, pawnto vel hi tunlai naupang ho hian an hre tawh meuh lo mai thei e. Keini naupan lai kha chuan pawnto kha kan zan lam boruak nuam ber chu a nih ve kha mawle.. Tuipui ral lam chhas kher ni lo, Delhi lam chhas ta pawh a ngaihbel theih mai lawm ni..? :)

    @luliana, hotupa nang te chuan pawnto chu i hre phak lo maw? ti ila, in la naupang deuh a..:)

    Guwahati tlang atang pawhin Zoram ngaih chu a na ve thin ngawt chuan ka ring. Bike nena han tlan zawk chi a ni pha chiah si lo va tiraw..:) ka awm than lohna a nih avang nge maw ni, Guwahati ka zin zawk te hian ka lung hi a leng em em zel mai nia mawle..

    ReplyDelete
  4. A ngaihnawmin lung te pawh a chhe thei rum rum zawk mai dawn a lawm le hotupa! Tha thin e

    Titina leh forum lamah te kan ram chhiat tawh zia ringawt kan sawi kur lek luk a, dik pawh a dik thui viau ang. Mahse kan ram hian mawina a la nei a, thatna a la pai a, chhungril lama min khawih riautu zun a la nei cheu a ni tih te min ngaihtuah tir ka ti!

    ReplyDelete
  5. E khai! i thu ziak chuan lung a tilengin ngaihtuahna a luh hnehin mitthlaah naupan ve lai a rawn lang uar uar mai a lawm le.
    Kum rei tak phei zawng la ni mah suh seng 1970's vel kha chuan thenawm khawveng chaw hmeh insuahin kan la inpawh tlang hle a. Khang hun lai kan mizo nun ka lo tep pha ve kha van nei ka intithar leh hnuhnawh hle mai. Naupang ho chaw ineilawm te kha nuam ve thei tak a ni.
    Ka mitthlaah kan saum bur kha a rawn lang uai uai mai. Ka pa khan ran a talh ve thin avangin saum bur lian tawk vawkthau Kg 2 vel um theihna ngei tur kan nei a. Tunah zawng thenawm khawveng chaw hmeh insuah leh chingal saum indil pawh a awm ta meuh lo. Kan nu leh pate ho kha zawngin sem sem dam dam, eibil thi thi tih kha an lo nunpui chiang ngei e.
    Tunlai angin electric eng te la tha ve hek lo, thla en zana naupang pawnto kha nuam ve thei tak a ni. Mahse mut dawna han insilfai leh thin ngai kha, naupang tih takah thlasik lai chuan hreawm ve thei tak a ni.
    Chhuatdai hang mawlh mai kha ngaihtuah let hian nuih a za lam lam. Nuten vaimim min han rawh saka, chutah chhuatah an han theh thlaa a la sa bawk nen, tun lai angin kan chhuatte kha fai bik dawn si lo, kan pum erawh a na bik lo a nih kha.
    Kei ka naupan ve lai hi Tahanah ka hun ka hmanga Mizoram nen kan nun a dang lo niin a lang. Tunah meuh zawng han zin chang pawh hian thenawm khawveng pawh kan inhre mumal vak ta lo, pem thar an lo tam ta bawk nen.

    ReplyDelete
  6. eeee.. i ziak thiam ltk ringot.. i thiam lo bik re2 lo.,insit na tur awm lo re2... i article ziak a tha thei vek hlawm.. hei pawh a tha ltk..I twngkam hman te hi keini tan phei chuan ang phuau na tur a tam kher mai.. Lal lunglenga i ni ber mai.. lungleng tih word hi chu i inhmeh ve toh sim2!

    ReplyDelete
  7. @faka, hotupa, a ni lah tak a sin. Fa thunun hleitheih loh te pawh hi an awmbo chuan an lo ngaih theih viau zel tho ni awm a nia. Zofate tan chuan Zoram hi kan nu leh pa a a nih tlat avangin a zuna uai hi a lo na ni berin alang e.

    @puibawiha, chibai, ngaihnawm thamin i rawn tuihnih a, ka lawm hle mai. Chhiar a manhla a, i rawn belh mawi khawp mai. NI e, Mizote hi chu khawiah pawh awm ila, kan tihdan phung hi chu a danglam lem lo tlangpui hlawm a nih hmel. Khawiah pawh awm ila, Mizo takin a changkan theih a, Mizo takin hnam dang tihdan leh tawng te pawh a zir thiam theih tih hi ka ngaihdan a ni fo thin.

    @puii. ka nau hi chu i fel thin e. Zam deuh chang te pawh hian min fuih phur chawk thin.. Delhi nula i ni ta si a..Kathmandu chhas nih reng ai chuan a Mizo ta deuh lawm ni..:)

    ReplyDelete
  8. e khai ka U chu..lunglen hnemtu tur ngai tawh nih kha!! lolz.

    ReplyDelete
  9. Lung leng miah lovin ka lo lut a, ka chhiar zo chu a leng ta veng veng mai ka ti! ;-)

    'Sakei bu ka luah ka luah
    A bu zawla zan sawmthum ka riah ka riah' tia zankhaw tai rek thlenga mai ka inselemchaih thin lai te pawh min ngaih tir rum rum mai ka ti! :-D

    Chutih rual chuan, Hmanlaia Zonunmawi kan tih leh tunlaia zonunmawi kan tih hi chu a dang thei ta fu ten ka ring deuh!:-)

    ReplyDelete
  10. @awzzman, ekhai, valpui hyd atang pawhin lunglen chu a na ve thei fu tho ang a..:)

    @sekibuhchhuak, hehe, Sakei bu ka luah ka luah tih hi ka thiam hmasak ber pawl a ni hial awm e a..hehehe. Ngaihawm ve thin khawp mai tiraw.. tunlai naupang ho lah chu computer games an ti thul..heheh.

    Ni e, Zonunmawi hi hmanlai ti mai ila, kan pi leh pute hunlai kha chuan phut leh leh beisei let nei hauh lovin, theih tawp chhuahin an ti hram hram thin a. University leh College te la nei ve lo mah se, an phak tawka an rual elna chu tlawmngaihna kha a ni mai a. Mi tlawmngai leh mihuaisen nih kha University a Ph.D degree la tluka ngaih theih hial a nih ka ring. A chhan chu zawlbukah khan tlangval ho khan an entawn ber leh an zah ber an ni thin tlat a.

    ReplyDelete
  11. Tuntum chu ka rin loh lam deuhin ka hmu tlat i thil ziak hi, "Mi ramah zawng lunglen a na e" tih ka hmuh rual chiah hian a chhungthu ah chuan nula leh tlangval in ngaizawng chanchin, zan rei tak tak thleng inhmu thei lo mahse sms leh ph hmang te in be thin te chanchin a lo lang dawn emaw ka lo ti ve thla ri rawk a!

    A ngaihawm hle mai, panlai nun leh kan lunglen hi chuan engtikah mah min kiam san tak tak thei dawn lo anih ber hi, mithiam ten nunhlui thlir kir lovin hmalam beiseina nen thlir tur an tih rual chiah hian, mihring tung chhova kal te reng reng hian nunhlui liam ta thlir let lo an la awm ngai tlat silova, chuvang chu aniang a mite hian tunlai khawvel changkang tawh tak ah pawh hian History an la tih ve tlat zel le:)))

    ReplyDelete
  12. @azassk, Ekhai i thuziak a chung lam zawk hnuai lam deuh sms tih vel hian kan hotupa avena a kawk deuh ruiha ka hriat pek chu..:)

    Ni e, nunhlui atanga in zirin nuntharah kan chuangkai thei chauh a. Thil reng reng hi tawnhriat zet loh chuan engmah hi a famkim thei lo a, history siamtu chu tuna kan nun kal mek vang hi a ni a, vawiin kan nihna pawh hi nakin lawkah chuan hmanlai a lo ni ang a, history chu a ni mai dawn a ni. Chuvangin hnung lam hawi kir lam ni lovin, hmalam nun thlir chung siin hnung lam boruak kan tawn tawh te hi min tichaktu pawimawh ber an ni lawi si a nih hi tiraw..:)

    ReplyDelete
  13. Thubelh: tun ah phei chuan lunglen ti zual tur in englo-i alo awm ve leh ta bawk nen,zawlkhawpui a awm chu ni ila zantin ka bike hmang in ka han leng tur a,bawihi thingpui lum han dawm chung a , a nui hmel hmuh ava nuam dawn em....tih te pawh han zep tel law law la maw le hotupa :)

    ziak ngaihnawm dup dup khawp mai!

    ReplyDelete
  14. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  15. Ekhai hotupa, i han belhna mai pawh hi keini tan chuan a thukin a ril a, ngaihtuah deuh fe loh phei chuan kan hrethiam hleithei lo mai dawn alawm le, nang erawh chuan i kal pah zeuh a ni si a.. Kan va inthlau thin em, tluk loh rim hi zawng, i lo nam chiang narawh e..:)

    Kumin New Year chu zawlkhawpui lamah U-A-Ma hman ho a va chakawm ve mawle hotupa.. Hotpa Amuana hnung zui te pawh ka chak zek zek mai. Zemebawk chhas rim hual i neih te pawh kha han rim a chakawm alawm le..:) Engpawhnise, Dawrdumfualhai pawh a lung aleng ve tawh ngawtin ka ring.. nge i han hawng ru zeuh zeuh phei chu ka hre lem hlei law..:)

    ReplyDelete
  16. Hello, I like the blog.
    It is beautiful.
    Sorry not write more, but my English is bad writing.
    A hug from Portugal

    ReplyDelete
  17. palau! never heard of it. but now i know fr wiki. why u choose to live there and study? find it very interesting. indeed. btw. i lung a len hmel khop mai :-)

    ReplyDelete
  18. Eu eu Comment ringot pawh ngaihnawm tham a ni a. Hotupa blog luhman hi chu a va han awm thin tak em

    ReplyDelete
  19. @ping, nai tiraw.. Lalpa remruat dan hi hriat thiam a har fo thin. Lung hi chu a leng hma ve reng reng bawk a ni..:)

    @amuana, ekhai hotupa, in zarah a nih hi.. Hotupa Avena tuihnihna tawite hi a nalh khawp mai tiraw.. expert deuh chu kan hriat narawh e..:)

    ReplyDelete
  20. pua chu i thil pho chhuah a gnaihnawm khop mai,moscow lam atang pawh ka lo chhiar reng thin a nia...tang fan fan teh khai!!!

    ReplyDelete
  21. Hotupa X MAS hla i dah ho hi ka duh ve khop mai a., X mas hmangeiin eng tin nge ka lo download ve theihang le..Xmas ka hman pui atan ka mamawh ltk tlat mai a...

    ReplyDelete
  22. ummmm...ngaihnom thei khop mai..chuan a dang poh ka la chhiar duh auh......i phal chuan :) comment poh ngaihnom vek..a xiak tu in thiam bok a...

    ReplyDelete