Tuesday 13 October 2009

‘Goodbye Zoram Rose’

Lalsagzuali Sailo thih champha October 14 kan lo thleng leh ta e. A thi tih ka hriat veleh a, amah hriatreng nana ka thuziak kha thur chhuakin ka her lum leh e. -Puia


Tukin chu Inrinni a ni a, tuk dang ang bawkin ka computer ka han ‘on’ a, Zoram chanchin thar a awm dah lawm ni tiin website thenkhat ka han hawng a, chutah chuan “Padma Shree Lalsangzuali Sailo passed away” tih thupui ka han hmu zet chu hun rei tak atanga ka lo rap tawh, a taka thleng tura ka phal thlawt loh avanga ka ngaih ka tih that luih hram hram thinnate chuan min chhan zo ta lo. Pi Zualbawihi a boral ta tih ka hriat veleh ka thiante ka han be kual a; amaherawhchu vangkhua a ngui thlawt! Tu hi nge hlim zo ang a, tu hi nge nui thei ang? Zoramparmawi a lo tliak ta mai hian nu leh pate mai ni lo, pi leh pute ho pawh ni mai lo, he mizo thang leh tharte hi a nghawng lo thei lo va, sun lo thei tunge awm ang? A nā ka ti vawng vawng a, sawi leh tur chuang a awm lo, a nā hi a ni tawp mai. Hringnun hi a lo makin a lo rapthlak mang e tia tah hawm hawm mai ka nāp a, weekend hlimawm tak thin kha ‘Lungngaihna Weekend’-ah a lo chang ta a ni.


Naupang ka nih laia ka hla sak zin ber chu Pi Zualbawihi hla Kumhlui thlahna te leh kristmas hla dangho kha a ni a, rilruah hian a thi thei tawh ngai lo. Ram dang leh hmun hla takah awm thin mah ila, heng a hla mawite hi thinlaiah a cham tlat tawh a, a thuziak leh thil dang tam tak a tihte chu ropui hle mah se, heng a kristmas hla mawite hian Zofate thinlai a hnźm a, ama irawm chhuak deuh vek a nihna hian a hlutna a tichiang lehzual a ni. Mahse a satu Pi Zualbawihi erawh hmuh tur a awm ta si lo.... Hrilh a hai, a na vawng vawng tih mai loh chu sawi tur avang a ni e.


Thu tam tak ziah ka tum lo va, Pi Zualbawihi leh keima inlaichinna erawh tlemte tarlan ka duh ve a, chu chu a mi duhsakna hi a ni. Ka thuziak fahrah tź tź, Lelte-a mi hi a lo chhiar ve kauh kuah thin a ni ang chu, vawikhat chu Switzerland atangin ka han call a, min lo ral hriat ve hle mai hi a lo ni a. Ka tan chuan thil awihawm loh han tih phal rual ni lo mah se, awih a har a, ka mizo hmeichhe ngaihsan ber leh ngaihhlut ber mai a nihna te han hrilh hrep ka duh laiin thil dang kan titi ta zawk a. Mizo hmeichhe dinhmun te leh thu leh hlaa mizote hmasawn dante a ni a. MAL hmalak dan te ka zawt ve bawk a, ropui ka tiin ka lo lawm ru ve em em a ni. Tichuan, “Pi Zualbawih, eng nge ka lo thawn ang che? Han sawi teh” tiin ka zawt a. “Min ‘pi’ suh, min ‘ni’ zawk rawh,” ti chungin a nui bawrh bawrh a. Kei chuan, “A nih, Ni Zualbawih han sawi la...,” ka ti a. “Engmah a ngai lo, Sap ram chhuak lehkhabu ka duh a, Topic lam pawh ‘World Women Enviromental Activists” a ti a. “Chutiang chiah chu i hmuh loh pawhin khawvela hmeichhe entawn tlakho chanchin chuanna hrim hrim pawh a pawi lo,” a ti a. Sap tawng takin “OK” ka han ti khauh a, tichuan a khat tawka ka han call zauh zauh bak chu ka reh leh ta vang vang a.

Tichuan Nikum 2005 khan a lehkhabu ka la chhiar ve loh ho “Ka Hring Lamtluang” tih te, “Tlawm ve lo Lalnu Ropuiliani” tih te leh “Khuangthli” tih bute chu ka lo chhiar ve ngei atan a īt a, “Ka rawn thawn ang che,” a ti a; amaherawhchu lehkhabu inthawn hi a bu man aia a thawn man a tam zawk thin avangin ka tlawmngai deuh a, “A ngai lo, mimal rawn kal remchang an awm mai ang,” tiin ka hrilh a. A hnuah rawn kal remchang mai tur an awm avangin a rawn thawn tum ho chu ka pu(Lalthathanga Sailo) chuan mi va lamsak a, lawm takin a kawm chhung lamah hian thu tlem te te a ziak zung zung a, sikul kal mai tur a nih avangin a ziak sei hran lo nā a, a mi duhsakna thute a nih avangin ka tan a hlu takzet a ni. Tichuan, a thlawnin a lehkhabu pathum chu ka kawl ve ta ran mai a, vawi tam ka chhiar chhuak a, Lalnu Ropuiliani chanchin phei chu a ngaihnawm mai a ni lo va, ka tan chuan hriatna robawm a tling takzet a, kan thlahtu thenkhatte hming ka han hmu ve phei chu ka lawm ve em em a ni. Amah pawh ka han phone leh a, comment ang reng han hrilh pah fawmin tha ka tih thute ka han sawi a. Ani chuan tawngkam mai ni lo, ziak ngeiin min rawn hrilh la, “Chhut leh hunah ‘feed back’-ah ka lo dah ve ang e,” a ti nghe nghe a ni.


Hun a kalzel a, kumin kum tir lama a fapa a boral tihte ka hriatin amah ngei han biak ka duh em em laiin ka hreh deuh tlat mai a. Achhan pawh a fapa a hmangaihzia leh a duatzia ka hriatpui avangin min lo tah khum chiam ang a, awm ngaihna hre lo hian ka awm palh ang tih ka hlauh avangin a sarhu han reh deuh phawt teh se, tiin ka rial ta deuh a. E-mail erawh chuan sūnna thuziak ka thawn tho a. A hnuah July, 2006 thla tir lam khan Pu Zoliana Royte a rawn zin hlauh mai a, Pi Zualbawihi chanchin ka han zawh chuan, “Brain Tumor a lo nei a, a lainat awm takzet a ni. Phai lam an panpui a, a tha chho ve leh mai turah kan ngai,” a ti a. Ka ngaih chu a tha chiah chuang lo na a, a that ve leh mai chu ka beisei tawngtainaah pawh ka lam tel fo thin a ni. Tichuan, hun a lo kal zela, August thla tir lam khan UNO meetinga rawn kal Pu K. Hawla Sailo hnenah ka zawt leh a, a bei a dawn thu leh a khawngaihthlakzia min hrilh a. Amaherawhchu a hnena ka bat tlat, a lehkhabu min chah “World Women Enviromental Activists” lehkhabu chu UNO hmunpui book room hawn remchan lai a ni bawk a, tiin Pu Hawla nen kan va lut a, a mi chah ngei mai chu ka hmu ta nawlh mai a, leisak ka tum lai chuan Pu Hawla’n, “Puia ngaichang rih zawk teh, han dam tha deuh te te se la, tunah chuan lehkhabu chhiar thei pawh a ni rih si lo va, a dam that veleh thawn zawk la a that ka ring,” a ti a. Keipawh chuan a thu chu zawmin lei hual atan ka dah leh rih ta a ni.


Tichuan a hnu deuh August thla tawp lam khan amah ngei han biak ka duh avangin a mobile ah ka han ring ral ral a. A pasal Pu Dina’n aw ka zāng takin mi lo chhawn a. Phai atanga an hawn leh tawh thu te, amah pi Zualbawihi pawh a that deuh thu leh in lama inenkawl an tum thute min hrilh a. Pi Zualbawihi chu khuma a mut thute a sawi tak hnu chuan a dinhmun ka hrethiam nghal a. Amah ngei han biak kher pawh chu tūl ka ti ta lo va, tawngtai lama ka hriatreng thute ka hrilh hnuin kan titawp ta a. A chanchin ka lo ngaihven rūk reng laiin nimin (Zirtawp ni)October 13, 2006 chuan mizo website thenkhatah “Lalsangzuali Sailo a boral” tih leh “A la thi chiah lo” tihte chu chanchin rapthlak ka lo hriat chu a ni ta a. Thi thana thang hi an dam chhuak duh viau mai tiin ka inhnem ve leh a.


Amaherawhchu, vawiin ni october, 14 (Inrinni) zet chu Zofate tan vangkhua a lo ngui ta... Zoram rose-par mawi a ngurpui nemnemi chuan chatuan ram min lo pansan ta a ni a. Amah ang hi Mizo chhūl hian min hrinsak leh thei ang em? tih hi zawhna tlanglawn tak a nih ka ring. Khawvelah hian zaithiam tam tak an awm a, hlaphuah thiam tel nghal te pawh an awm ve zauh zauh. Amaherawhchu, thuziak thiam satliah mai pawh ni lo, thu leh hla a miril tak hi an vang hle a. Chu mai pawh a la ni lo vang, hmeichhe dinhmun chawikan tum tlattu leh enviroment humhalh a, Green Mizoram thinlung pu tlattu hi an awm leh mai mai tawh lo tawp ang.


Mizo hmeichhiate hi hmanlai atangin an nźp bik lo hle a, pasalte aiawh zo vah khawpa mi huaisen leh fingte pawh kan lo nei nuk mai a. A hmasa ber atan Ropuiliani chanchin a ziak a, ngaihnawm ti lo kan awm lo tawp ang a, ngaihhlut nachang hre lo khawpa mahni hnam ngaisang lo pawh kan vang khawp ang. Chumi kal zel chuan a cho phur pawh a ni thawkhat ta ve ang, hmanlai mizo hmeichhe lalte chanchin lawrkhawm chu a bua ziah a tum thu mi hrilh a. A source pawh a khawnkhawm tawh thu leh ziak mai thei dinhmuna a din tawh thu te a sawi a. Chu’ng zingah chuan Ropuiliani chanchina chuang thenkhatte bakah Vanhnuailiana nupui chanchin te leh Lalpuiliana nupui chanchinte chu tarlan tel ngei a tum thu a sawi a. An pasalte thih hma emaw thih hnua an ai awh chho tate an nih avangin an chanchin hi Mizo thangtharte hriat ve ngei atan leh hmeichhe dinhmun chawikan a lo nih theih nana ruahman a nih thu chu hai rual lohvin a hriat sa a; amaherawhchu, chu a thil tum ropui tak mai tizo hman lova a fam ta mai hi tunge tuar thiam thei ang le? A mak a nā ka ti vawng vawng tih hial ka nāp e.


Goodbye..Mizoram Rose..!!
Mim ang lo piangin,
Zoram dung leh vang i mawi ngei e.
A ngurpui hraichawi i phur zo ngei,
Zofa hnahthlak zawngte mawitu,
I sakhming reng a thang mawi hluan e.
Zoram leilung awm chhung chuan,
I sulhnu leh kutchhuakte a dai tawh lo'ng.
Muangten chatuan ram pan ta la,
Lei hreawm hnutiang chhawnin,
Lal nunnema kiangah chawl hahdam la,
Mangtha tiin ka thlah mai nang che.
Goodbye...Zoram Rose...

- LP Sailo Zawlbuk, Switzerland


Kum 2006 Kristmas hmanga aizawl ka cham chhungin Pi Zualbawihi Pasal Pu Laldinliana pawh ka han ral a, chu chu hetiang hian thuin ka ziak a: Pi Zualbawihi(L) Leh Rawlthar Tang Fan Fan !

Tin, thian dangte Ziak pawh hetah hian chhiar theih a ni e. Lalsangzuali Sailo Nghilhloh Nan!

Tuesday 14 July 2009

Hriat Atana Tha

Zofaten kan fan a ril tual tual a, kan Zoram khawvel pawh a zau ve ta viau mai. India chhung mai pawh ni tawh lovin, khawvel ram tin kiltinah kan inzarpharh chu a ni tihtih der mai a. A then chu awmhmun khuar ngheta chhungkuaa awm te an ni a, a then chu zirlaite a ni a, a then chu hnathawk te leh a then chu zinmite pawh kan ni thei e. Chutianga mi rama kan va zinin kan khua, kan ram leh khawtlanga kan chindan tam tak te chu mi rama an tih ve ngai loh thil leh mawi loa an ngaih te pawh a awm fo mai a, hetiang laka kan fihlim theih nan leh kan khawhawi tizautu a nih beiseiin a pawimawh zual chauh tak tak ka han tarlang ang a, a bik takin Western world lam hawia rilru pute tan a nih lehzual bik awm e.

1. Mi zingah Khuh leh Hahchhiau reng rengin ka hup hram hram tur a ni.

2. Thian tha leh hmelhriat sa te fa an nih loh chuan mi fa/naute pawm leh khawih ngawt loh tur a ni.

3. Mi hlawh zat leh an kum zat zawh loh a tha.

4. Mi biangbiakna reng rengah hlim hmel pu sang chunga biak hram hram tur a ni.

5. Sap ho hi an frank tlangpui a, kan thil mamawh leh duh chu inthlahrung lo leh zak hauh lo va sawi tawp tawp tur a ni. Hetianga hian Mizo tlawmngaihna nia kan chhal, duh reng pawh duh lo anga insawi tlat ang hi a chin chi lem loh.

6. Mi Inah len dawn reng rengin phone hmasak phawt a, an hman remchan hun tur zawh hmasak a tha.

7. Eng emaw tihtur neia apointment i neih chuan felfai taka hlen ngei tur a ni. Rokhawlhna avanga i hman dawn ta lo a nih chuan a hma thei ang bera hrilhhriat thin tur a ni.

8. Khawiah pawh lengin, lut ila, Zun ram thiang dawn reng rengin In neitute dil hmasak phawt tur a ni a, tin kut fai taka sil zel tur a ni.

9. Tute pawh hmelhriat sa a nih loh chuan kawngkhar hawn nghal mai loh tur. Eng atana lo kal nge, enge an mamawh tih zawh hmasak fo tur.

10. Tu pawh ni se, sap an ni emaw mihang an ni emaw mahni diknaah chuan zah tur a ni lo va, hlauh tur a ni bawk lo va, huai taka a nihna sawi bawrh bawrh tur.

11. Ram changkangah chuan thianghlimna an ngai pawimawh hle a, Zun ram thiarna(Toilet) bakah Eirawngbawlna choka te thlengin fai taka vawn tlat tur a ni.

12. Sap ho nunah hian entawn tur tam tak a awm laiin Mizote tan hnawl tur tam tak a awm ve bawk a, thliar thiam a tha hle.

13. Mi biakin an mit-ah en kalh (eye contact) chunga biak tur a ni. Lehlam hawi chunga mi biak hi in namnula ngaih a ni.

14. Mi hmazawna irh loh hram tum tur a ni a, irh palh chang a awm pawhin ngaihdam dil nghal a tha. Sap ho hian an ngai pawimawh hle mai.

15. Hmeichhia leh Hmeichhia te, Mipa leh mipa te kut invawn sak loh a tha, hei hi gay leh lesbian te tih tura ngaih a nih avangin.

16. Kutzungchal nena kawk chunga mi biak loh tur a ni. Hei hian thinrim leh hmuhsitna a kawk avangin.

17. Kum 18 la tling lo hmeichhia leh mipa reng reng Zu emaw Meizial emaw etc.. reng reng theh loh tur a ni a, an dil che a nih pawhin pek loh tur a ni. An ram danin a phal loh avangin a petu nih pawh phal loh a ni.

18. Zu nam chungin emaw Zurui chungin emaw lirthei khalh miah loh tur a ni. A case a len em avangin fimkhur hle tur a ni.

19. Hnathawhna hmun emaw zirna hmunah emaw, Biak Inah emaw reng reng Sahdah, Khaini leh Kuhva te hi hmuam miah loh tur a ni. Hei hi an ni tan chuan a tenawm em avangin fimkhur a tha.

20. Mi kan biak reng rengin mahni inring tawk tak hmel pu chunga fel faka biak hram tur a ni.

21. Midangte nena chawhlui kilin emaw, eng emaw eikhawm hona reng rengah midang zai ngai taka ei/in tur a ni a. Hmanhmawh bik lutuk te, muangchan bik lutuk loh nan midang zai ngaihchan fo a tha a. Tin, Kiu nena Dawhkan bawh deuh runa awm loh hram a mawi bawk.

22. Thil hotea ngaihah pawh " Excuse Me "(Khawngaih takin) tih leh "Thank You" (Ka Lawm E) tih hi theihnghilh loh hram bawk ang che.

23. Bus-ah emaw, Rel-ah emaw Car-ah emaw i chuang a ni thei e, i chuanpuite tana bengchheng turin tawng ring fal bik lo la, Mobile phonea mi i biak pawhin midangte tibuai lo tawka tawng tum hram hram a tha.

24. Uisa i ei a ni thei e, Sazu sa te pawh a ei a ni thei. Mahse, Mizo zawng zawngin an ei vek loh thil a nih avangin hnam dang zinga Uisa ei nih sawi lung lung hi thil tangkai leh mawi a ni lem lo tih hria la, an rilru hriatthiam pui i tum dawn nia.

25. Ram zalena (Western bik) ah nula inchei sexy tak tak i hmu thei a, i bul hnai lawkah pawh an awm thei. Mahse, an mit tikham thei khawpa melh leh en vung vung hi a mawi lo va, insum hram hram a tha ang.

Monday 22 June 2009

"Zu" Zunzam

Zu hian Mizo Society-ah engtiang chiahin nge chanvo a neih a, dinhmun a lo luah thin, tih chu sawi tam vak ngai lovin hmanlai pupute nun kan chhiar chuan kan hre mai thei ang. Zu tel lo chuan an nun a kim lo va, hmeichhia pawhin zu an in fo a, kut, chai leh thil tihkhawm nikhua reng rengah Zu a tel thin. Chuvangin Zu chu pipu nunah nghet takin a lo tel thin tih kan hre thei a ni.


Mi huaisen leh mi tlawmngaite chu chawimawina atan lal leh upaten Zu no an dawm tir thin a, an an rui buai ngai lo. Zu rui buai avanga khawtlang an buai hluai thu kan hmu lem lo va. An inawpna dan kha khauh taka kengkawhin zu avanga buaina siamte palzut mai mai theih loh turin khawng takin thupek an kengkawh a ni chek ang. Pasaltha Vanapa hunlai pawh khan an lal Vanhnuailiana inah zing atangin an nupuiten zu an in thin tak fo avangin, Vanapa'n tha a ti lo va, a khap tawp nan a thianpa hmangin lal in atanga a nupui chhuak tur chu kaitenah a pawnfen a keu tir zauh mai a, thin rim hle mah se, ‘chawng khum dan tlang huat loh’ a ti tlat mai si a, a pasal mi huaisen leh pasaltha vanapa hnenah zualko teh mah se, ‘chawng khum dan tlang huat loh’ a tih zauh avangin huat chi pawh a ni lo va, kha ta tang khan he tawngkam hi a lo chhuah phah bakah Hmeichhiaten a langin Zu an in loh phah ta deuh niin an sawi thin. Engpawhnise, mipaten Zu an rui a, an lam mup mup thin. Mahse, Zu ruih avanga harsatna leh buaina siamte erawh khaw danga pem vang vangna khawpa zahthlakah an ngai a, hremna pawh a na hle tih kan hmu. Chuvangin Zu ruih avangin buaina an siam mawh hle tih kan hria. An tan Zu chu sual a ni lo va, Zu indan chintawk leh a hnathawh chu an thunun ta zawk thin a lo ni.

Hun a lo inher zela, Zu kan rui thiam ta lo. Chhungkua thendarhtu chu pa ber zuruih vang a ni ta fo mai. Chutin Tualthahna tam zawk pawh Zu ruih vang a ni ta zel a. Chuti a nih chuan Zu chu khap thei dinhmuna kan la awm laia khap mai chu buaina a punlun zel loh nana a kawng awmchhunah kan ngai fahmiang, tun thlengin khap a ni ta zel a.

Zu hi khap rem theih loh, khap loh avanga pung thur thur thei pawh a ni chuang awm lo va. A intu an tam leh tlem a zira tam leh tlem thei chauh a ni. Chuvangin mumal zawka a in thei chin leh alei thei chin felfai taka bithliah ni ta zawk se, tin, chu mi atan chuan dan leh hrai pawh mumal tak siam ni se, chu dan kengkawh kawngah chuan khauh tak leh dik taka enkawl ni ta zawk se hun lo kal zel tur atan kan thatpui zawk lovang maw?

Kan ramah Zu chu ruihhlo dang ang bawka sawngbawl a lo ve tak si-ah chuan Zu-in-mi chu kan hmu khaw lo zo va, Zu rui ve ngai lo, zu inthiam tak pawh kan hmu tha chuang lo hek lo. Chuvangin, Zu chu sualah kan ngai ta ngawt mai a ni. Zu hian sualna a nei reng em? khawvelah hian Zu sual tihna ram reng an awm em? Sakhuana kawng zawng pawhin Zu chu sual a ni titu sakhua an awm reng em? Baibul chuan Zu sual a tihna a awm lo va, Zu ruih a phal lo mai a ni. Chuvangin, Zu chu ruih kher tur a ni lo tihna a ni.

A tawp ber atan:

  • Zu in kan thiam loh phahna chhan leh kan ruih buaina chhan hi kan missionary-te vang kha em ni? An ni khan min khapsak kher lovin Zu indan tawk leh a hun leh a hmun kha an mahni society tihdan ang bawk khan min lo hmelhriat ta zawk se, kan zia zawk ang em?

  • Zu hi khap ni ta lo se, kan rui reng peih ang em? kan inthiam phah zawk lovang maw?

  • Zu hi khap ai chuan a in dan thiam tura in zirtir chi zawk a ni lo maw?

  • Tin, state pawnah chuan Zu an lo khap ve tawh si lo va, Zu khapna rama awm te chuan Zu zalenna kan chen thiam lo va, kan rui chhe mualpho fo em?

Zu lei nana kan sum sen ral hi a uiawm tham viau lo maw? kan ramah zu hi siam ve ila, sum lakluhna tha tak leh state pawna chhuak tur sum kan hupbehna tha tak a ni thei ang em?
Kristian ramah Zu khap a ngai tlat mai hi a zia lo deuh. Zu rui buai awm ve lo zawk tur kan ni si a. Khap ngai lo khawpa zu in dan thiam, Zu hnathawh thunun thei khawpa chintawk hria society kan nih hun a va nghahhlelh awm em!!

Tuesday 5 May 2009

Ka Nu, Khawnge I Awm?

Kum 6 ka nihin ka pa'n min boral san a, chuvangin kan unau mipa pahnih leh hmeichhia pahnihte chu ka nu hovin kan khawsa ta naw naw hlawm a. Ka nau mipa hi ka chhang chiah kei aia kum 2 chauha naupang a nih avangin kawng engkimah kan inthurual tawk viau zel a. Hnahram thawhna reng rengah kei aiin chawrche deuh hlek zawk mah se, ka pur ber a ni fo. A tel lo chuan ramhnuai leh thimtham takngialah pawh keimahin ka che fal tam lo hle thin a. Kan farnute erawh sikul an kal thin tih loh chu in lama ka nu hnathawh lo puih leh khawsakrel vel chu an hnapui ber a ni. Mite angin khawsa nuam tak ni lem lo mah ila, keimahni tawkah kan hlimtlang ve em em thin. Pa kan nei lo na a ka nu hian Pathian chu kan pa a nih ve mai zia te min hrilh nawn fo thin a, engemaw chenah pa mamawh ve viau thinin inhre mah ila, beidawn chang leh mamawh changa kan auh ber chu kan Pathian chu a ni a. Kan inhnemna awmchhun pawh a ni.

Ka nu hi ka pa ang bawkin lal fa a ni thin a, tin a pa fa hnuhnung te zingah a upaber a nih bawk avangin an naupan chhiat zual lai zawngin hnahram thawh leh ramvah ilo an nei ngai meuh lo va, thenawm khawvengten sa an kahin an ei khawp an hleh a, hnahram leh hlothlawh fahranah pawh khawtlangin an awl loh pawhin an pui fo thin. A pi leh pute hunlai atanga rethei ngai meuh lo an ni a, hmanlai lal awm ve thei tak chhungkua inthlahchhawng zel inrochunin an phu tawkah hreawm em em hre ngai lo an ni kan ti thei ang chu. Chuvangin nunphung pangngai tak leh hreawm harsat hre lutuk lovin a naupan lai hun a lo hmang thin a ni. Kum 1953 vela lalte lalna a lo tawp khan ka pa te ang bawkin an lo harsa chho tan ta a. Tin, a pa fa hmasate lah chu sipaiah te tang bovin, In an chhuahsan hlawm ta si a. Ka nu chuan upa ber chan a lo chang ta a, a pa hriselna a tha lo ve leh zel bawk nen, engkim mai chu a koah a innghat a ni ta ber mai. Nau 7 lai a nei lehnghal si a, a mawhphurhna chu a rit em em mai a ni. Dinhmun nuam sa ve tak atanga an dinhmun lo harsa chho chu suttlang a lo ngai ta si a. Mipa leh hmeichhe thawh chi pawh thlu lo va, a vai hma vek a lo ngai ta. Engkim mai chu chhel takin a hmachhawn ve ta zel a.

Chutianga ramvah leh leipui huan thlo va lo seilian a nih avang chuan a rilru pawh a huai hle a. Zanthim leh rukrukhmangte pawh a hlau ve vak lo em ni chu aw tih theih turin a pachang thin hle a ni. Tin, hmeichhia e ti lo chuan ramsa leh ramhnuai te hi a hlau ngai lo va, a tul phawt chuan zanlaiah pawh a chhuak nalh ngam a thin. Piputen "Sailo Ngurpui ngawhngawl" an lo tih rilru kha a pu zo hle hian ka hre thin a. Amaherawhchu, chutianga nu huaisen leh pachang tak, taima leh hreawm pawh hre vak lo e tilo chuan, a fate 4 ngawt mai, dam chhunga han kurpui chu a huphurh ru hle a. A chhan ber pawh amah hian thingtlang pawl 4 thleng chauh a zir hman a. Chuvangin, a fate lehkha zirtirna kawngah a insit em em mai a ni. Tin, a nulat laia a tul tul thawka tlangval tluka an lo chhawr ber a nih avangin pasal han neih a, chhungkuaa hlim taka khawsak te chu a thlakhlel ber tur pawh a ni ngei mai. Mahse, vanduai a siamin ka pa'n a hun hmain min lo thihsan leh ta si a. Ka nu rilru beidawn dan tur leh mangan dan tur hi ka ngaihtuah nawn apiangin ka lainatna a zual thin.

Nikhat chu, thlahlel takin ka nu feh hawng hmel hmuh tumin kawtzawlah chuang chhuakin kan thlir reng a, mahse ka nu hmel chuan lan tih hun reng reng a nei thei ta si lo, tlaikhua a lo thim a, zanriah ei a hun tawh hle si, chutih laiin kan kawtkawnga mi feh hawng te chu hmuh tur an vang tial tial a, ka nu hmel hmuh inbeisei chuan dingdithlip tak meuhin ral hla taka lo lang det det tawh phawt chu kan thlir vawng vawng a. Mahse, ka nu hmel reng reng kan tawng ta chuang lo. Zanriah ei a hun hle tawh a, mahse ka nu tel lo chuan ei harsa kan ti bawk si. Chutah kan farnute phei chu hlauthawng takin an mittui a hnam tiam tiam mai a. Ka nau mipa nen erawh pachang takin 'a lo thleng tep tawh ang' tiin kan inhnem hram hram thung a. Mahse, zan a rei tulh tulh a, tlangval nula rim hawng zai ri chauh lo chu thawm dang reng hriat tur a awm tawh si lo. Kan thinphu a rang tulh tulh a, kan hlauhthawnna a lian telh telh bawk a, kan va mangang tak em.

Chutia ka nu lo hawng ta reng reng lo chu, huphurh takin ka nau nen chuan zawn tumin kan insiam ta a, kan pheikhawk te, kan lukhum te nen in thuamin, kan touch light te chu kan han dap a, kan farnu te erawh chu inah lo awm tlat tura kan tih avangin hreh tak chung siin in lama lo awm chu an tum ve fan a, mahse, an mahni hmeichhe naupang pahnih chauh zan rei tawha in lo nghah chu an zuam lo hle a ni tih an hmelah pawh a hriat theih a, chutihlaia kan unau thinlung chhunga awm chu ziakin hmu thei ila chu "Ka nu khawnge i awm" tih leh "Ka nu kan mamawh che" tih hi a ni vek ngei ang. Kan chhungkaw uap lumtu ber leh kan eng kima engkim ka nu, a feh a rawn hawng ta reng reng lo chu a hmangaih a fate tan chuan ngaihtuah awm tak a va ni teh lul em.

Tichuan, kan leipui pan turin kan unau chuan kan kal chhuak ta hna hna a. Kan han tawng te chu kan khur deuh der der a, ka nau hian kei aiin thim a ngam a, zan a hlau lo zawk a, mahse, a u zawk ka nih avangin hlau ang leh hreh anga lan chu ka duh hauh lo va, upa zawk chan pawh chu thei leh thei lovin ka chang hram hram a. Thimthamah chuan kan kal zel a. Kan leipui kawng lah chu a zim tawlh tawlh mai lehnghal a. Bawng emaw ramsa emaw pawhin lo zawh ve se, han inkenna tur eih pawh a awm lo va, in hmu lawk sa lo kan nih phei chuan kan insu chawrh dawn a ni.

Tluang takin kan leipui chu kan thleng ta a, kan tih hmasak ber chu, ka nu auh chu a ni. Kan unau chuan kan theih tawka ringin "Ka nu khawnge i awm" kan in tih chhawk a, kan rawl neih tawpa ringin kan au va, mahse, kan au khawk ri chauh lo chu min chhawntu reng reng kan hriat belh ta si lo. Kan lung a chhe tulh tulh a, trah aw pur chuangin "ka nu khawnge i awm?" min chhang rawh tiin kan au lawm lawm a, mahse chhangtu rawlri reng reng kan tawng ta lo. Kan lung a zing a, kan tap zawih zawih a ni ta ber mai. Kan hlauhthawn ber chu sakei hrang leh misual kut a ni a. Mahse, chu chu he hunah hian kan ring phal meuh si lo. Ka nu'n "eih ah, in lo kal a ni maw, he ta hi ka awm e" a lo tih chu kan beisei ber leh kan duhaisam rimawi chu a ni. Mahse, kan ko eih zo ta si lo chu beidawng tak leh trap zawih zawih chung chuan kan leipui thlam chu kir sanin, in lam pan chuan kan hawng leh ta hnap hnap a. Ngawi rengin kan kal a, kan rilru erawh sawi ngai lovin a inhmu chiang hlein ka hria. Kan lung a awi lo tak zet a ni.

Kan farnute beisei ber ka nu hmel chu kan hawn sak dawn loh avangin hreawm kan ti a. An hmel hmuh mawlh kha kan va hreh tak em. Thlaphang taka an lo awm tur te chu rilruah a awm reng mai si a. Chutia beidawng tak leh hreawm ti taka kan sekawtrawlh kan han hawng chu In atangin ka nu aw kan hre ta.. ka nu chu inah a lo awm tawh a ni tih kan han hria chu kan va lawm tak em.. ka nau nen chuan rang mang khengin inchhung lut hmasa nih inchuh ang maiin kan tlan lut a, ka nu ngei mai chu kan hmu ta a, kan va lawm tak em.

Ka nu hian a fate a chawmna ber a hna laklawh tak mai chu a karah Pathianni a tlak dawn avangin a thlawhhma chu zawh hram hram tumin, thim thamah a lo thawk a, tin a hawng lam chu a tlai tawh em avangin pumpelh kawng lamah kalin a zawngtu a hmangaih a fapate pahnih nen chuan an intawklawi palh a lo ni a. A faten an zawng dawn a ni tih hria se zawng, an kalna tur kawng ngei chu a zawh awm si a. A ni, ka nu tel lo va darkar tlemte awm pawh harsa kan tih a, kan mangan si chuan, a tel lo va hringnun hmachhawn tur chuan kan thei thlawt lo a ni. Chuvangin, kan lei pathian diktak chu ka nu hi a ni teh meuh mai. A tel lo chuan hringnun kawngzawh kan zuam lo va, a awm loh chuan kan thla a phang thuai thin a, a hmangaihna thlazar hnuaia awm chu kan thlakhlelh leh mamawh ber a ni.

A fuihna thamral ngai tawh lo turte zingah, "Tuisik leh tha chu ren thiang a ni lo ve, a mahin a rawn awm leh zel, khawiah pawh kal ula, tha seng tam ber nih tum zel tur" tih te, miin kan thil min ruksak changin "Rutu ni lova ruksak nih chu vannei hlea inngaih tlat tur" tih te bakah "Mi te thatna sawi tur hriat loh chuan ngawih mai tur" ti a, a hraichaw fanaute min fuih thinna kha thinlaiah par ang lo vul thar nawn zel se, chutin vanhnuai leichinah ka chun'nu iang zo reng awm bik ne maw kan ti ve ngei ang.

“Ka chunnu kiangah ka lunglawm a kim a,
Ka rilru hahin mi chhawk thin,
Ka tana a rilru pekna te,
Min tawngtai sakna te kha a va hlu em!
A hmangaihna chuan a hraite min tuamlum tlat thin a,
Suahsualrawng kan bawlsanin;
Hlim ni reng a nei ngai lo.
Heti ema hmangaihna nen min chawiliantu,
Ka chun nu tan,enge tihsak ve theih ka neih aw!
Thil ropui tak tihsak thei lo mah ila,
Ka tihtheih awmchhun;
A hmangaihna chhanlet chu,
ka bat a ni zawk si a.”

Saturday 2 May 2009

Nghilhlohna Par



Kan naupan lai deuh khan he hla mawi tak mai hi ka ngaithla zauh zauh thin a. Khatih hunlai khan a hla mawina leh a thuken rilzia lam kha ka la hrethiam vak lo. Tunhnuah he hla phuahtu Pu P.S Chawngthu rilzia leh rimawi thiamzia te ka han ngaihtuah chhuak a, a hla thluk mawi danglam tak leh he hla a phuah chhan; Zirna avanga Zoram a han chhuahsan tur leh a hmangaih ber a han liamsan mai tur chu thlir letin an pal hungnaa zam raih mai pangpar chu he hla chawitu a lo ni ta.

He hla hi Mimi Lalzamliani sak, youtube a mi rimawi tel lo kha a ni a. A Aw chauh la chhuakin a music hi ka siam belh a, eng tak ang maw!!.. Drums set hi a buaithlak deuh hlek a, a chhan chu auto set a nih avangin manual anga vuak rem theih a ni lo va, a beat hi tlema muang lai leh rang lai deuh a awm avangin a hmehbel hleitheih loh a ni, ka ti ta lo. Mimi hian music hmang lovin a hanga a sak tawp avangin a speech leh a tone hi tlemin a tisiksawi palh deuh niin ka hria a, a ngaihthiam awm tho mai.

Mimi Lalzamliani sakna original chu:

http://www.youtube.com/watch?v=qGHR5V3F6Lk

Sunday 26 April 2009

Zohnahthlak A Global Perspective



PS/ He thuziak hi a hlui deuh hlek tawh na a, chhiar nawn leh atan ka han chhawpchhuak leh a ni e. Zofest 2006, Guwahati khawpuia ka thusawi a ni a, hetih hunlai hian thianpa Luliana leh wonderboy te nen kan la inhre hman lova, chuvangin Guwahati khawpuiah riang takin kan tei lauh lauh a nih kha..:) -Puia
---------------------------


Zohnahthlak A Global Perspective

“Guwahati Zofest 2006”
District Library Auditorium, Guhawahati , India
By; LP Sailo, Aizawl, Mizoram


A hmasa berin Guwahati Zofest 2006 huaihawttu (Organizing Committee) te thawhrimna leh inpekna fakin awm se, Tin, kan khuallian Pu Tawnluia, Home Minister, Mizoram leh kan Khualzahawm Dr.Lalzama, Arts & Culture Minister, Mizoram ten an hun hlu tak senga Zofest an ngai pawimawh avangin ropui ka ti a, chibai ka buk nghal bawk e. Kei teh lul thusawi tura min han ruat tlat mai chu insit a na duh hle a, rual u zawk leh mithiam zawk te an tam teh lul nen, ka phu loh thil a ni e. Mahse hotute duhsakna ka dawng erawh ka lawm hle thung.

Khawnge kan zavaiin i ding lawk teh ang u, kan mawng te a kham dah ang e. Tichuan, kan sira mi te theuh chibaiin“Unau kan ni“ i ti theuh ang u le....Ka lawm e. In thu leh thei e..

Guwahati khawpui hian pawimawhna lian zet mai a nei a, chu chu Zofaten zirna kan neih tirh a kan pan hmasak ber pawl leh Phai rama kan in benbelna khawpui hmasa ber a ni awm e. Tin, medical lamah pawh Zofate zirchhuahna hmasa ber a lo ni chho a, tunah pawh chhungkuaa khawsa tamna ber a ni hial awm e. Heng te avang hian Zofate tan khawpui pawimawh tak a ni.

Zohnahthlak chibing hrang hrangte bula awm hi a hlimawmin a nuam a, kei ka duhaisam ber a ni fo. Nuam in ti ve em?

Thupuangtu(Emm Cee) ten Zofate dialect hrang hrang hmanga thu an han puang thin te kha hriat a va nuam em. Unaute u, Insuihkhawm hi a nuam a ni tiru…

Awle, hun rei tak ka neih loh avangin kan thupuiah lo lut nghal dawn ila;

* Tute hi nge Zofate chu?

Zofate or Mizo te chu: Thado, Zomi, Lai, Bawm, Hmar, Lusei, Ralte, Mara, etc..kan ni vek a, tute mah hi Mizo dik tak kan awm lo va, mizo lo bik pawh kan awm chuang hek lo. Heng Zo hnahthlak chitinte hi Mizo hnam dik tak vek chu kan ni a,chuvangin a intitatu apiangte hi mizo chu kan ni a, kan hnam pawh Zo or Mizo a ni. Chu Zo hnam chhungah chuan chibing hrang hrang a chunga kan tarlan tak te hi kan awm khawm mai chauh zawk a ni. Chu chu Zofaten political Party kan neih hmasak ber Mizo Union ten kum 1948 kuma an memorandum theh luhdan pawh a ni.

* Zoram chu khawiahnge?

Hmanlai Zoram chu Chindwin luidung nitlak lam kam atangin East Bengal(now in Bangladesh) inkar, chhim leh hmar zawngin Arrakan atangin Carchar leh Manipur thleng hi thlahtute atanga kan ram tia an lo sawi thin chu a ni. Hei pawh hi Zofaten political party kan neih hmasak ber Mizo Union hovin Zofate chenna tia, an lo tlangau pui thin ram chu a ni. Chu chu Mizo hnam te ram tiin an lo vuah kher reng a ni.

* Zofate inpumkhat nan tawng thuhmun neih kan mamawh!

Zofate inpumkhatna tha kan lo neih nan leh hma kan lo sawn zel theih nan, tawng thuhmun kan neih a ngai a, kan dialect hman mekte hnualsuat tur tihna lam ni lovin, kan zavaia kan hman tlan theih awmchhun duhlian/lusei dialect bulthut atanga lo zichhuak, mahse Zofa hnahthlak dialect tin atanga chawmlen hi i thiam tlang ang u. Kan market sawi loh he global world ah hian makmawh thil a ni tlat tih i hria ang u.

Tin, kan hriat fuh thin loh leh kan sawi pawlh fo thin pakhat chu, Language tih leh dialect tih hi a ni a, kan tawngin dialect leh language tih hi tawng tiin kan dah ve ve a, hei hi a fuh lo va, dialect chu dialect ti ve mai ila, Tawng kan tih kher erawh Language hi ni ta deuh se a that ka ring thin. Tichuan, he Mizo Tawng hi Mizo Language-ah upgrade chhovin, Zofa hnahthlak tinte dialect pawh him taka kan ven him zel pawh kan tih tur a ni ang.

* Zohnahthlak hnam chitinte tan Dawhkan(Table) neih kan ngai.

Hmun tina Zofa hnahthlakte tan dawhkan i siam ang u. Hmanlai ata tawh vawin ni thlenga chhungkuaten kan mamawh ber chu dawhkan a ni. Chu dawhkanah chuan kan harsatna te kan lawmna te kan mamawh tinreng kan sawiho thin. British ho rorelna sang ber pawh dawhkan a ni ang bawkin keini Zofate tan pawh dawhkan a ni. Chuvangin kan chenna theuhvah Dawhkan siamin chu dawhkan ah chuan Zo hnahthlak hnam chitinten kan harsatna i thlen ang u, tichuan chu ta tang chuan hmunpui lama put chhuah turin ngaihtuahna kan hmang thin tur a ni.

* Zo hnam inpumkhat nan chibing thinlung nuaibo a ngai. Kan hming kohdan kan in pawm tlan a ngai bawk.

Zo hnam inpumkhat hleihtheih lohna bul ber pakhat chu chibing feeling hi a ni fo. Chu chibing feeling chu engtinnge kan nuaibo theih ang? Vawiin hian nang leh kei hi chun khat hrin, chhul khat chhuak kan nih si chuan, tute hi nge in la hrang bik tur awm chuang le? An ni chu an chuti kha ti, an ni chu an chu ti bik ti mai tur kan ni lo va, ti tur pawh kan ni lo. Mahse kan awmna theuh community thenkhatah chuan chibing feeling nei ranin thangtharte an zirtir hlawm lawi si a ni. Unaute u, vawiin hian chu chibing feeling chu um bovin awm se, Zofa hnahthlakah chuan I lawm tlang teh ang u. Kan hming kohdan te, kan family name te chu a lo hrang deuh a ni thei e. A then chu Sailo te, Chhangte te, Varte te, Haukip te leh Zahau te pawh a ni thei e. Heng hnam hming anga kan lo chhal thin kan pute hming hi kan hnam a ni lo va, kan family name mai a ni. Kan hnam tak zawka chu Zo hnam a nih si chuan, nang leh kei hi Kuki emaw, Chin emaw, Mizo emaw tiin kan in identify a ni thei e. Mahse kan zavaia huapzo kan identity dik tak chu Zofa a ni. Chuvangin he Zofa hnahthlakah chuan luanglut ila, tlu lut ila..i thawkho ang u khai.

* Ramri then darhin awm mah ila, thinlung ramah erawh ram khatah kan awm thei.

Germany hi entirna tha tak a ni. Zofaten he ram nunzia atang hian zir tur kan ngah hlein ka hria. Germany hi vawi tam tak ramdang awpbehna hnuaiah te an lo inthendarh zing ve hle tawh thin. Mahse, engtinge tun dinhmun hi an thlen leh theih tih hi ngaihtuah tham zet a awm a ni.

East leh west Berlin tih awm hma fe. Kum 1700 leh kum 1800 bawr chho vela German ram awmdan hi kan sawi lawk ang e. Kum 1800 hma lam kha chuan Germany ram hi ram bung te tak tak inhlawmkhawm, lal chak vak lo hnuaia awm thin an ni. Ram bung tinte hian mahni kalphung bik leh tawng bik an nei hrang vek a. Mahse thinlung takin german hnam an nihna chu an pawm em em thung si a ni.

Hei hi i hrereng ang u. Chhungkaw inpumkhatna hi thinlung lamah a tiah hmasak zet a ngai. He mi mil chiah hi rawn tarlan ka tum a ni. Kan history nen enge a in an na? Tam tak sawi tur a awm thei. Keini pawh, ram bung hrang hrangah chibing tawng(dialect) hrang hrang neiin kan awm a ni thei e. mahse kan thinlung chhungrilah erawh “Unau kan ni”tih hi I hrereng ang u. kan zavaia thlahtu chu thuhmun a ni si a.

A ni, vawi tam tak heng German hnamte pawh hi an mahni inkarah innghirnghona a chhuak ve foin, an indo ve fo thin. Mahse, ram dang leh hnam dang nena innghirngho nikhuaah chuan an tang ho leh dial si thin. Hei hi kan nihphung a ni ve em le? Kan unau Burma , Manipur leh Tripura a mite MNF te zalenna sual kha an pui ve in, mizoram chhunga mizote nen an do tlang thin tih te kha kan theihnghilh thei dawn em ni? hmanni lawk khan kan hmar Unaute chu an mahni chenna ngei Manipur atangin hnawhchhuah an nih khan khawnge an pan tak? An thinlung chhunga lian ber leh an ram awmchhun chu Mizoram hi a ni ve tho tlat zu nia. Hei hian unau kan nihna atakin a lan tir thin a ni.

Kum 1945-ah chuan Allied Armie ten Germany ram kha awpbetin ram bung paliah an then sawm a, Hitler-a pawl a mite chungchang kha Nurnberg hmunah an rel sak a, kum 1949 ah chuan Germany chu east leh west germany ah then an ni leh ta a. Ram leh hnam khata luanza kha a theih leh ta lo in ti a ni mai thei. Mahse, German mite hi hnam dang zawng aiin tumruhna an lo nei a ni ang. Kum 1989 East Germany-ah communist sawrkar a kehchhia a, an inkar daidanna Berlin Wall chu chhutchhiat a lo ni leh thei ta. Kum 1990 ah chuan Germany chu vawiin thlengin an inzawmkhawm leh ta a ni. Tunah chuan khawvel ram ropui leh hmasawn chak bera chhiar an lo ni leh ta..


* Inlungruala insuihkhawm hi hnam anga kan dinchhuahna awmchhun ni.

Kan pipute khuangchawina ram pawnah Zofate tamtak kan awm ta, a then te chu, phai ah te, a then te chu sap ramah te leh hmun hrang hrangah pawh kan ni hlawm. Kan Zoram khawvel hi zauhvin a lo awm ta a ni. Kan la darh zau zual deuh deuhin mi ramah eng eng emaw tiin kan awm darh zel dawn. Chu chu khawvel hmasawnna hian a keng zel tlat. Kumtin hian khawi ramah pawh kan pung tual tual a, chuvangin Zofate khawvel hi a zau sawt em em a ni. Mizo hnam pakhatmah awm lohna ram chu a tam lo viau tawh ang. Entirnan, Africa continent-ah chuan kan awm lohna a la tam deuh mai thei na a, mahse, Europe leh America bakah Asia ramah phei chuan Zofa hnahthlakte awm lohna ram chu a awm tawh awm lo ve.

Engpawhnise, mi ram kan va awm hian kan ram ni lo mahse awmna atana kan hman ve avangin kan khawvel chu a lo zau ta a ni. chuvangin chu chu Zoram khawvel tia vuah theih a ni ang a, international a mizo kan inzawmkhawm tlat loh chuan, mi tamtak chu mi hnam karah an pilbo thuai ang tih a hlauhawm hle. Hnam ah mi a boral chuan a sakhuaah pawh a boral thin tih thufing hi kan ngaihtuah nawn fo a tul.


Vawiin hian unaute u, kan chenna te chu ram hrang hrangah a ni thei e, a then te chu India ram mai ni lo, Burma ah te, Bangladesh ah te, Europe khawmualpuiah te, Asia ram leh America ah pawh a ni thei. Amaherawhchu kan chenna theuh hi Zofate tana khuanu min pek a nih miau avangin hnam anga intelkhawm leh insuihkhawm hi kan tih makmawh lo ni se, tute mah hi in lahranga, in ensan tur kan awm lo va, hnam anga kan insuihkhawm hi he Zofa hnahthlakte dinchhuahna kawng awmchhun a ni e. A ni. Vawiin hian Unaute U, hawh u, Insuihkhawm leh Zai I rel ang u. Ka lawm e.

PS/ Ka thusawi zawh chiah hian thiannu Daduhi'n "Tlawm ve lo Lalnu Ropuiliani" tih hla Pi Lalsangzuali Sailo(L) phuah mawi taka min sak sak avangin ka va lawm em ve aw..!

Sunday 19 April 2009

Rock Medley

Tunlai chu a hunlai an tih ang deuh hi a ni bawk a. Thil thar neih hlim hi chuan han ti deuh tlut tlut ila, a manhla ngai e, an tia lawm.. Hyderabad lama kan thian Hruaia leh Zara te pawhin Camera an nei thar a, thlalaka eizawng tur emaw tih mai turin an atchilh ve tho tiin ka inthiam chawp a.. Weekend chawlh a lo ni vei bawk nen. Tuntuma mi backing track erawh keima siam a ni lo va, internet kawngsira ka chhar a ni a "Mississippi Queen" tih a ni. Guitar part hi keima irawmin ka han thluai thlum kual vel ve a ni ber e -:)

Rock lam hi ka ti vak ngai lo va, a ngaihthlak pawh hi ka peih rei ngai lo va. Hla cool deuh ruih Pink Floyd lam hawi deuh ho te hi ka ngainat zawng tak a ni hlawm a, chuvangin kuthnu pawh a phuailuai lo thei lo va, a chhuanawm loh chu thuhran, ka thiamna hian a tlin lo hrim hrim bawk a ni e. :)

Wednesday 15 April 2009

Ka Kutchhuak Hang

Vawiin chu chawlh ka neih avangin in lamah ka tawm im a, ka music software rifftracker ka khawih chhin vel e ka tia.. rin ai takin a neuh neuh a lo tam a, drums set kual vel leh guitar perh luh vela ka tang rei fu a. Bass ka nei si lo va, a hang ta deuh. Video lo lak hman pawh a ni ta lo. He ti tlawng hi a ni e..:) Aite chhinna ni pah fawmin ka han dah chhuak chhin hram e.

Saturday 4 April 2009

DAM CHHAN

Hringmi ziarang hi a lo inang lo thei viau mai a. Kan seilenna a zirin kan mizia pawh a danglam hle thei a. Thlahkhat unau rau rauah pawh seilenna hrang chu kan rilru puthmang pawh a danglam hle thei awm e. Tin, kan lo chawrchhuahna chhungkua a zirin kan ziarang pawh a inpersan daih thei bawk ang, chuti lam chu remchang danga chhuizau atan khek rih ila.

He khawvel hmachhawn a, khaw eng hmu a, nu pum chhung atanga lo piang chhuakin hringfaa chhiar ve ngei tura kan lo tel ve tawh si chuan kan nunkawng chuan awmzia mumal tak neia hringnun lamtluang a lo zawh a ngai ta a ni. Khawiah pawh piangin, khawiah pawh seilian ila, kan dam chhung ni te chu a sei emaw a tawi emaw kan hmanral ngei ngei a lo ngai ta a. Kan mizia leh ngaihtuahna pawh engti zawng pawhin danglam thin mah se, he hringnun hi awmze nei tura duan a ni.

Khawvela cheng ve tura kan pian ve tawh miau avangin kan chhuahna theuh te chu kan hnam leh kan ram kan ti ta vek mai a. Kan vanneih leh vanduai a zirin kan chenna khawmual pawh a in sawihhleih theih viau mai thei bawk. A thente chu phaizawl hmun chhamdelah te a ni a, a then chu tuipuikam tiau dup hmunah te pawh a ni thei. A thente chu thlaler ram ro takah pawh a ni thei a, a then te chu tlang ram chhengchhe tak pawh a ni ang. Tin, sik leh sa bakah boruak inlumlet thlengin a danglam hle thei bawk awm e, kan pian chhuahna hmun a zirin kan chenna ram leh hnam pawh a hrang ta nuaih thei a ni.

Vanneia siamin keini Mizote chu tlangram boruak thengthaw nuam lai tak maiah dahtu awm ang hrimin kan cheng ve tlat mai a. Kan ram leh hnam kan sawina bulpui ber chu he tlangram hi a lo ni lo thei ta lo va. Chu chu vawiin hian nang leh kei hian ka ram kan tih ve theih awmchhun chu a lo ni ta reng mai a ni. Hei lo chu vanhnuai leichinah hian ramdang reng kan nei lo va, hei lo chu buaipui tur leh vei tur kan nei bawk lo a ni.

Chu kan ram chuan hmanni lawk khan thim zing a ta, khaw eng a rawn hmu ve dek dek a, a than a la kin loh avangin a ruh pawh a la no em em a ni. Duat tak leh dim dawih taka enkawl ngai a la nih avangin than kin tawh ruhkawl nena hmeh rem chi lah a ni lo. A chhunga chengte pawh chuti bawk. Kan pi leh puten hmanni lawkah khawveng eng an rawn hmuh ve chauh avangin an hrin an tu leh fate pawhin dinhmun ngialnghet leh mize puitling tak kan neih hmasak zet he hnam ropuina tur hmanraw pawimawh ber a ni.

Hnam upa leh fing zawkte chu ngaisang teh lua lo mah ila, an chimrala kan awm mai loh nana kan inhmakhua erawh kan tih hmasak ber tur a ni. Pawn lam landan chauha an ruala ke penin chhungril lamah kan um phak leh si loh chuan boralna lamtluangah kan in hnuk lut thei a, kan dinhmunah lungawi lovin kan nihna pawh kan zahpui hial thei a ni. Chuvangin an ni tana thil pawi lo, keini tana pawi tlat si te, an ni tana khap tul lo, keini tan erawh khap tha zawk tlat te, an ni tana pawi lo, keini tan erawh pawi thui tak te a va tam em. Chuvangin Baibulin a sawi angin engkim ka tan tih a thiang a, mahse ka tan tih vek erawh a tha lo ve, a tih angin inven rukna leh inhmakhua rukna thinlung hi kan put a la ngai tlat a ni.A bik takin, thiamna leh finna lamah te, huaisenna leh taimakna kawngah te, hmeichhiat mipat kawngah te leh sakhuana kawngah pawh inthlah dul a hnekin tan kan lak sauh sauh a tul tak meuh meuh a. He kan ram riangte hi zaidam tak leh hmangaih taka enkawltu a neih phawt chuan a chhunga cheng Zofaten puitlin hun kan la nei ve chek ang.

vawikhat pian ve manah mahni ram leh hnam tana thil tha hnutchhiahtu nih chu kan damchhan a ni dawn lawm ni? Nang leh kei hian kan ram leh hnam tan eng emaw kawng zawng talin thil tha kan tithei tih hria ila, kan puanvente sawichhing ila, kan theihna kawng theuhah Zoram tan enge kan tihsak dawn le? Khawvela thil tha tituten hriatreng an hlawhna chhan chu thil tha tih kha an damchhana chhiar a nih vang chauh a ni. Chungmite chu thi tawh mah se, an nung reng thin.

Sunday 29 March 2009

Blues (Testing)

Nizan ka phur thutin ka han fiamthu pah a lawm le.. Rei lo teah paih bo leh mai tur a ni e. -Puia

Saturday 14 March 2009

Nangma Tan Chauh

Lenna tlangte lo dangin, tuanna mualte a lo hrang zo ta. Siktuithiang dawn a, a tlum a hang eibil mai lo va, sem sem dam dam kan tih thin lai te kha hmanlai an chang zo ta. Nunhlui mual liam hnu ngaia luaithlipui nul tak ka nap hial. Aw, khuahmuna len loh zawng tawrh thiam a har thin ma nge. Hlim leh lawma kan lenlai ni te chu tawnmang mawl mai an lo chang zo ta si. Dar ang intawn leh nan lamtluang a thui lua ka ti. Chhawrhthlapui van zawla a lo eng chang te hian awmkhawhar lunglen a hril chhuak lo thei si lo, laikhum belin riahrun rem zai rel thin mah ila, zan mut chhin zai reng ka rel thei si lo, ngaihlai bang lo nang zuna uai chu thlafam chan hial ka nap thin a, hei lo liama damlai pialral awm tak maw. Aw, tawnmangah tal hmuh che ka nuam e.

A ni, mariaktea ka run riangte ka nghah chang ni te hian awmhar lunglen a zual thin a, ka perhkhuang leh zai rimawiten min hnem zo ne maw! Nang tel lo va he hringnun hmachhawn tur hian mi phal suh la, i sakhming tel lo hian dawnlungruk a kim thei mawlh si lo. Kei ka duhaisam kumtluang samang inthen lo tea i tangnem bei hun ka nghakhlel em e. Ka hlimna leh ka lawmna tikimtu, ka lungngaihna leh khawharna thawidamtu chu nang ngei hi i ni si. Hal lo tein vul reng la, thliah loh par iangin mawi kumkhua ang che. An sawi hawilopar ianga chuai ngai lo turin khuanu'n vengin awmpui che se la, chutin Zofa thang leh tharten i par tlanin khuavel kan la chhing ngei ang.

Tunah tuanna tlang lo dang rih mah se, thinlaiah i hlui thei mawlh si lo, a thar zel thin ka thinlai rila'n. Hnam dangten i sakhming selin ankanem hlan lo che mah se, kei ka tan i mawina a danglam chuang si lo. An sawi thlang sappui nun ngai bil lo va, hmangaihte lenna Zotlang mawi ni kumtluan la, Chutin, i finna leh thiamna lo pungin, par ang lo vul zel se. I tluk sual palh loh nan i kechheh uluk la, fimkhur takin kal dem dem ang che. Chutin i hrin keini Zofaleng zawngte hian daifim leh zing nichhuak zungzam iangin kan thiam, kan finna tinrenga chawm che kan nuam a. Duah tea lo thang lianin par vul zel la kan ti. A ni, kan sakruang leh thisen pawh Nangma Tan Chauh.

Wednesday 4 March 2009

A Rem Si Lo

A sakruang leh kimtlanga hmangaihna bet tel tlat mai te chu sawi tel pawh a tul lem lo'ng, a mit mengmawi leh biangsum inchawih tawn zia lek fang phei chu a hmel hmu thintute chuan ANGEL an ti a nih pawhin an mawh lo ve, chu chu fakna uchuak a ni hauh dawn si lo va. Chu ai mah chuan thenrual kawm thiam tak a nihna chuan lengzawngte a tihlim a, tu hriatpui si lo hian tatu nih an phu hliah hliah vek ang a, ka chanpual lo ti mai tawk te pawh an awm ta ve ang. A ankanem thlum tak mai avang te chuan hringnun timawii lo titawk te pawh an awm mai thei e, tu hriat va ni suh.

Chutianga a rualkawm thiamna leh a hmelthatna te chu chhuanpui mai a hnekin a thiante tichapo tirtu a ni hial zawk a, a bula chen a nawm tlukin a thian nih pawh insawitheihna tham hial a tling ta ve ang. A tawnah ka luangliam lo a nih pawhin ka tuiral mai ang titu pawh Mizo tlangval zingah hian an kat nukin ka ring. A ni, Pasaltha Vanapa pawh kha la dam teh reng se, he Tuaitiri tawnah hian zawng, tui ang a nem duai ve thovin ka ring.. Chu ngei mai chu Thlang sappui Lanu an lo tih mitmeng pawl ralh mai leh bahsam buang hnap mai, han en mai chuan vantirhkoh thlah emaw tih mai tura fai nalh a ni a. A han hawi zawnga a sam buang thak mai a han invawrh phingphileng siau siau mai te chu thlunglu tihaitu a va ni teh lul em.

A sakruang leh kimtlang mawina te, a lungril leh ngaihtuahna tluangtlam tak leh a thenrual kawm thiam zia pawh kan sawi tawh a, a hmelhriat nih pawh chapopuina tham hial a tlin thu kan sawi tawh bawk e. A ni, tlangval a zawnga tlangval berhchep ve tak, hmel leh pian zia-ah nise chhuan tur nei hawt lo, mongoloid thlah tih taka hnar bang sang lo ve tak leh mitmeng zim set mai tan chuan a voh bik nih chu vawikhat dam ve manah han hnar chu har tak tur a ni ngei mai. Hei lo liama lei malsawmna enge awm chuang ti hial duh pawh an awm mai thei e. Mahse ................? A Rem Si Lo ! A ni, Thlang sappui ngai bil lova kan lenna Zotlang mawitu runlum nuthai atan chuan Zolanu ngat le...

Wednesday 18 February 2009

Sateek-ah Palai

Palai han tih hian Inkhawmpui palai te, Buaina avanga inremna siamtu palai te leh Nupui/pasal chungchanga palai te hi Mizoten palai tih kan hman tlanglawn deuh te chu an ni mai awm e. Tuntumah erawh chuan nupui/pasal thua palai kal chungchang leh a kaihhnawih tlem ka han tarlang ve thung dawn a ni. Tlangval laia nupui/pasal tuahrem chungchanga palai hna han thawh chu a tlangval hna chiah lo a ni lo mai thei e. Mahse, tirh ka ni ve miau si a. In sit hle mah ila, chhungkaw aiawha tirh kan nih ve miau si chuan kan kalchhan ber "Insawirem" chu kan hmachhawn tur a ni ta mai si a.. A hmasa ber leh a vawikhatna a nih angin a khawr theih hle mai.

Hmanni ka aizawl cham chhung khan ka thianpa nauin nupui neih a tum avangin a bialnu te khua Sateek-ah palai hna thawkin tumhnih ngawt mai ka zu kal a. Aizawl to Lunglei Lamlian siala hnathawkte an lo hmanhlel lai tak a ni vei nen, Bike-in vaivut khu tak leh lungrem khawrawk tak karah chuan eng emaw ti tiin kan in khalh thleng thei hram a. Aizawl atangin darkar 1 lek emaw kal a ni na a, kawng an lo siam lai tak a nih avangin beisei aia rei kan tlan a, kan bal hle bawk a ni. Mahse, he kawng hi an siam zawh hunah chuan aizawl leh lenglei inkar kawng that dan tur te ka ngaihtuah erawh chuan a phurawm khawpin ka hria. Mipui tan chhenfakawm a la ni ngei ang. Sawrkar pawhin he kawngpui siam mek hi uluk lehzualin enkawl se la, he kawngpui hi a la pawimawh tulh tulh dawn si a.

A vawikhatnaah chuan kan hlawhtling mai lo va, a la naupang si a, B.A te han zo ve te te se la, a hrim hrimin chhungkua pawh kan lo inrawn khawm ve ang e tiin tawngkam tha tak nen chuan kan inthlah tho tak na a, kal leh chakawm em em tur chuan min mangtha chiah lo em ni chu aw ka ti rum rum a, nuber lah chuan, a reng rengin palai te chu upa deuh hlek an intir a ni ngai a, in rawn kal naupang hlawm reng reng lutuk mai, a ti fiamthu deuh bai bai bawk si nen, an mi tiam nia han kal leh pawh a chakawm lo ru riauin ka hria a. Mahni lo maha nula rim duh vei nen zankhat pawh kan ui tuk mai a ni si a. Mahse, ka thianpa hian mi ngamtlak bakah kan lo kal ve uk tawh si avangin kal nawn leh tur zingah pawh chuan min telh leh ta tho a. Tichuan a vawihnihna atan Sateek khua chu kan pan leh ta a. Kawng a khuk thin em avangin Motor nen kan kal a, ka la rui zui lehnghal a. Luhai burin Sateek kan thleng thei a. Fiamthu-in kei chu ka um chanve der mai a nih hi mawle, ka ti a.. kan nui dar dar a.

Chhungkua an lo inrawn khawm tawh bawk a, tunah chuan kan nih nih kan ni thei tawh ang chu kan ti a. Ka motor rui luhai bur mai tihreh nan ni pah fawmin thlifim hip pahin i chhuak lawk teh ang tiin ka thianpa nen chuan engmah sawi set set lo chuan kan va chhuak lawk ang e, kan ti a. Kan chhuahsan a. Kan kal zel a, Sateek Presbyterian Biak In kawt lamah kal zelin hmanlai Seteek Lal ni thin Lianphunga Bung awmna te chu kan hnaih ta hle mai a. He Bung hi Mizorama Bung lian ber a ni nghe nghe. Mahse, kan va pawh hman ta chiah lo va, a tawpni te a ni tawh bawk a tiin Ar lei tur kan zawng pah fawm a. An zawrhna kan hre mai si lo va, intin kan zawt kual a ni ber mai. In pakhatah chuan Ar an lo ngah khawp mai a.. an lo chhangchhe hle mai bawk si a.. fiamthuin fa in neih leh hun chu a hmingah "Artluangi" phuah nghe nghe teh u, ka tifiam a, kan nui bawrh bawrh hlawm a, kan duh anga lian tha tak mai Arpa kan lei sak a.. kan khai chho a, kalkawnga naupang tualchai ho han hmuh te chuan lung a tihleng duh hle mai. Kawng sira Arnu leh arpa han inchhai khat khat hmuh ngat phei chuan naupang lai min tingai zual fo thin, tichuan Ar chu talhin ka puah te te a, kan hlim tlang ta viau a.

Tichuan, kan kalchhan ber thutawp sawiho pawh chu Arsa chhum lai tak hian kan tan ta a. Rin aiin an lo inhawng a, kan beisei aiin an nem ta bawk nen, kan duh ang ngei chu min tihhlawhtlin sak an intiam ta a, a ni erawh kan ruat nghal ta mai thei lo na a, a thu chuan kan insawifel thei ta a.. ka phawk a chhuak pek a, fiamthu ka thawh ta zel a, kan nui deuh dar dar reng a, tlai lam dar 6 vela hawn tum kha dar 8 velah pawh kan la hawng hlei thei ta lo va, aizawl lama nula rim pawh chu kan thulh ta bawk a.. fiamthu karah thutak deuh pawlh chang a awm a, Power(Electricity) pawimawh zia te leh Aizawl leh Thingtlang inkarah danglamna lian tak ei leh bar bakah nunphung leh zirna thlenga hmanraw pawimawh tak a nih tur thu te pawh ka sawi a, intodelhna hmanraw tha tak chu electric hnianghnar neih zet a tul thu te pawh ka sawi a, an Amen viau chuan ka hria. Tin, mi dilchhut tak mai ka lo ni vei nen, an pitar ber kum 90 mi vel chu hmanlai thil ka zawt a, Sateek tih hming a lo put dan te, an khaw thenawm Aibawk khua a lo pian dan te leh MNF ramhnuai mut laia Sateek khaw mipui tawrh dan te bakah Sateek khawpum mai a kang fai vek dan te ka zawt a. Tin, hmanlaia an lal te chanchin phei chu lehkhabuah kan lo chhiar nel nual tawh bawka, a ngaihnawmin a hunlai chuan an lo tuar nasa ngei mai.

A tlangpuiin MNF ramhnuai hunlaia Thingtlang mipuiten an tawrhna zozai kha theihnghilh mai chi niin a lang lo va.. thi leh dam kara an awmdan te mit ngeia hmutute han kawm chu rilruah Capt. Thanghleia te, Capt. Thangrehlova te leh Capt. Lalthana Sailo te an rawn lang lo thei lo va. An hmuh phak tawh leh hriat thiam dan tawka Mizo hnam leh Mizoram chhan tuma an lo inpekna thuk zia te chu rilruah a thar fo thin. Palai hna kal e ti lo chuan Politic thuthlung nen a hmawr kan bawk ta zawk niin ka hria..:)

Sunday 8 February 2009

Nang Chauh

Van thengreng leh boruakah te, tuifinriat leh khawmual zau takah te hian hahchawlh theihna a awm lawm ni tiin nun chawlh hahdamna zawngin kan phiruai thin. A ni, he hringnunah hian thawhrimna leh lungngaihna chauh lo chu hringfate hian chanvo kan va nei chau em. Kan dam that lai hunte chu hlobet par ang chauh leh ni lo chhuaka tla leh mai thin ang chauh a ni si. Thlakhlelh nei nia kan inhriatna lai tak hi kan hlim lai tak a ni lek fang a, kan hlim kumhlun dawn emaw kan tih laiin he leia hmu leh tawh hauh lo tura inthen a tul leh si thin nen, khawiah hian nge kan duhthusam leh hlimna tluantling chu kan hmuh tak ang le, tia inngaihtuah lungpuam mai a awl thin. Mahse, kan beidawn hnu pawha kan beiseina nung awmchhun "Nang Chauh hi i ni Aw, Lalpa" titheitu apiang mai hi a kutchakin a chelh a, muanna leh hlimna thuruk a pe thin.


Kan mit hian khua a hmu thei lo a ni thei e, mahse kan bengin rimawi tinreng a hre thei ang. Kan beng pawh lo ngawng se, kan mit erawh chuan khaw eng mawi tak a hmu thei ngei ang. Kan kut leh ke te chu a piangsual a ni thei e, mahse kan thlarau chawlh hahdamna tur erawh min ngaihzual tirtu a ni a, natna khirh tak veiin thi thei reng dinhmunah pawh ding ila, kan thlarau leh kan taksa neitu angchhunga chawl tur kan nih avangin nghakhlel taka min thlir tirtu a ni thei tiin Lal Isua neitute chuan harsatna hrang hrang lakah pawh lawm takin an nihna an pawm thei mai thin. Joba chu a neih zawng zawng laksakin, a nupui leh fanau zawng zawngten an thihsan hnuah pawh a siamtu chuan a kalsan lo va, amahah a nung reng a ni tih a hriatin a vui lo va, a thlaphang hek lo. A nunah he lei taksa veivuta siam hi veivutah a kir leh ang a, a thlarau erawh a siamtu hnenah a chawl dawn a ni tih a hriatin hlim takin "Saruakin ka lo piang, saruak vekin ka kir leh dawn, mahse ka mamawh Lalpa ka neih avangin tunah hian ka lawm a ni" a tithei tlat zu nia.


Mizo nu zinga kan hriat hlawh tak tur Pi Lalsangzuali chu hun a hmangaih em em a fapa'n a thihsan thut a, hun rei vak lo hnuah, natna khirh takin a tlakbuak veleh ta bawk a, a mitin khua a hmu thei lo va, a lu a hai a, a chau a, daktawrte an beidawng tih a hria. Mahse, chu a natna khirh tak chu hnuchhawnin a siamtu hnenah a kir dawn ta tih a hria a, a hmangaih leh a thlakhlelh ngawih ngawih a pasal leh fanaute zinga awm reng thei a ni lo tih a hriat tlat avangin a rilruah a belh Pathian hnenah chuan hetiang hian a chham thei tlat zu nia. He hla hi a hla phuah hnuhnung ber a lo ni ta bawk. (A hnuaia music video hi)


KA DUH BER LALPA,
by: Lalsangzuali Sailo (L)

Hei leh chen kum tam min hruaitu,
Ka Lalpa, ka tan i va tha em,
Malsawm tinreng ka chhiar seng lo,
Hlim leh lawmna, chatuan nun nen,

I tel lo chuanin, mitkhap kar pawh ka nung zo lo,
Ka chau leh thin, nang chauh i ni, ka duh ber leh,
Chatuan thlenga ka belh tur chu.

Ka chhingmit khua fiah lo mah se,
Thlarau mitin a fiah chhandamtu,
Ka vui lo ve, engpawh thleng se,
Chatuan Van khawvar min hruai thleng ang.

Ka hahchawlhna leh thlamuanna,
Innghahna beisei dang ka nei lo,
Ka pumin nei rawh, ka inhlan e,
I angchhung muanna ka rawn pan e.

Thursday 29 January 2009

Ka Nghilh Lo'ng Che!

Maltinsawmtu chung Pathian kaihhruaina vang liau liau ka ti lo thei lo. Thangvansangah mupui lian ang mai a, thlawhtheihna chhunga ka awm lai kha chuan ka hmangaih Zoram leh a chhunga Zofate reng lo chu ka rilruah engdang a lang lo. Ka suangtuahna ram chu tluang takin nikhat chhung lekin ka thleng ang a, thenrual tha leh chhungte hmel hmuh ngawt pawh chu he lei malsawmna ropui berte zinga mi a ni si a, tia ka ngaihtuah neuh neuh lai kha chuan, tuipui ral lama ka let leh hun tur reng ka ngaihtuah pha meuh lo nia. Mahse, vengtu chung lam enkawl avang bawkin "lam ang ka lo let ang dawn nia" tiin Zoram nuam chu ka mangtha leh ta rih a ni.

Ka hawn dawn tuka kan thenawm khawvengte bakah, kan unau thenkhatte an rawn leng khawm a, min thlah tuma rawn kal tih hriat fahranin keimah ang bawkin hlim hmel an pu bik hauh lo va, kan nguai deuh bar vek niin ka hria. Chuta ka rilrua lo lang ta chu.. P.S Chawngthu-a hla "Samang then ni te zawng, lo her chhuak leh thin e, a mi leng tawnah hian, tuar dan hril thiam awm maw? tih hla chu ka rilruah a lang lian hle mai a. Tum dang ang lo tak maiin ka lung a leng ru riau mai a. Kolkata to Aizawl ticket ka lak lai vela ka hlim nen..ka ti vang vang mai a. Lung a hnur a ni ber e. Mahse, he khawvelah hian awmkhawm tel tel reng thei kan nih miau si lo. Intawhkhawm hun a lo awm ang bawkin, inthen hun pawh a la thleng ngei dawn si a. Kan hmachhawn mek inthen hun aiin he lei ram kan then hun zawka ngaihtuah phei chuan kan la vannei hle zawk ni te pawhin a lang.

Zoram ka cham lai hian ka tih tur ka tih si loh, ka tih loh tur ka tih tak sawi tur a awm nual a, tin fuihna chihrang hrang inang lo tak tak ka dawng a, thlan thiam pawh a har hle a ni. Tin, sawrkar thar a lo piang ta fam chu ram hmasawnna kawngah pawh beiseina sang tak ka nei thar ve a. Chutiang lam hawi deuh te pawh chuan ka ngaihdan leh duhdan vawi duai lo ka sawi chhuak ve a, ka thaw huai pawhin ka inhria. a hlawhtlin leh tlin loh lam erawh mawhphurtute koa a innghat a, hunin a la hril ngei bawkin ka ring.

Chetchhiatna lam erawh sawi rih lo ila, a la rei lo deuh lulai a, a la zahthlak pha tlat mai a. Tunah rih chuan Zoram leh a chhunga cheng Zofate ka chunga an thatna leh hawihhawmna te kha ka ngai a, Aw, Zoram nuam, engtik lai mahin "Ka Nghilh Lo'ng Che" tih hi ka sawi theih hmasa ber ni rih mai se.