Monday 22 June 2009

"Zu" Zunzam

Zu hian Mizo Society-ah engtiang chiahin nge chanvo a neih a, dinhmun a lo luah thin, tih chu sawi tam vak ngai lovin hmanlai pupute nun kan chhiar chuan kan hre mai thei ang. Zu tel lo chuan an nun a kim lo va, hmeichhia pawhin zu an in fo a, kut, chai leh thil tihkhawm nikhua reng rengah Zu a tel thin. Chuvangin Zu chu pipu nunah nghet takin a lo tel thin tih kan hre thei a ni.


Mi huaisen leh mi tlawmngaite chu chawimawina atan lal leh upaten Zu no an dawm tir thin a, an an rui buai ngai lo. Zu rui buai avanga khawtlang an buai hluai thu kan hmu lem lo va. An inawpna dan kha khauh taka kengkawhin zu avanga buaina siamte palzut mai mai theih loh turin khawng takin thupek an kengkawh a ni chek ang. Pasaltha Vanapa hunlai pawh khan an lal Vanhnuailiana inah zing atangin an nupuiten zu an in thin tak fo avangin, Vanapa'n tha a ti lo va, a khap tawp nan a thianpa hmangin lal in atanga a nupui chhuak tur chu kaitenah a pawnfen a keu tir zauh mai a, thin rim hle mah se, ‘chawng khum dan tlang huat loh’ a ti tlat mai si a, a pasal mi huaisen leh pasaltha vanapa hnenah zualko teh mah se, ‘chawng khum dan tlang huat loh’ a tih zauh avangin huat chi pawh a ni lo va, kha ta tang khan he tawngkam hi a lo chhuah phah bakah Hmeichhiaten a langin Zu an in loh phah ta deuh niin an sawi thin. Engpawhnise, mipaten Zu an rui a, an lam mup mup thin. Mahse, Zu ruih avanga harsatna leh buaina siamte erawh khaw danga pem vang vangna khawpa zahthlakah an ngai a, hremna pawh a na hle tih kan hmu. Chuvangin Zu ruih avangin buaina an siam mawh hle tih kan hria. An tan Zu chu sual a ni lo va, Zu indan chintawk leh a hnathawh chu an thunun ta zawk thin a lo ni.

Hun a lo inher zela, Zu kan rui thiam ta lo. Chhungkua thendarhtu chu pa ber zuruih vang a ni ta fo mai. Chutin Tualthahna tam zawk pawh Zu ruih vang a ni ta zel a. Chuti a nih chuan Zu chu khap thei dinhmuna kan la awm laia khap mai chu buaina a punlun zel loh nana a kawng awmchhunah kan ngai fahmiang, tun thlengin khap a ni ta zel a.

Zu hi khap rem theih loh, khap loh avanga pung thur thur thei pawh a ni chuang awm lo va. A intu an tam leh tlem a zira tam leh tlem thei chauh a ni. Chuvangin mumal zawka a in thei chin leh alei thei chin felfai taka bithliah ni ta zawk se, tin, chu mi atan chuan dan leh hrai pawh mumal tak siam ni se, chu dan kengkawh kawngah chuan khauh tak leh dik taka enkawl ni ta zawk se hun lo kal zel tur atan kan thatpui zawk lovang maw?

Kan ramah Zu chu ruihhlo dang ang bawka sawngbawl a lo ve tak si-ah chuan Zu-in-mi chu kan hmu khaw lo zo va, Zu rui ve ngai lo, zu inthiam tak pawh kan hmu tha chuang lo hek lo. Chuvangin, Zu chu sualah kan ngai ta ngawt mai a ni. Zu hian sualna a nei reng em? khawvelah hian Zu sual tihna ram reng an awm em? Sakhuana kawng zawng pawhin Zu chu sual a ni titu sakhua an awm reng em? Baibul chuan Zu sual a tihna a awm lo va, Zu ruih a phal lo mai a ni. Chuvangin, Zu chu ruih kher tur a ni lo tihna a ni.

A tawp ber atan:

  • Zu in kan thiam loh phahna chhan leh kan ruih buaina chhan hi kan missionary-te vang kha em ni? An ni khan min khapsak kher lovin Zu indan tawk leh a hun leh a hmun kha an mahni society tihdan ang bawk khan min lo hmelhriat ta zawk se, kan zia zawk ang em?

  • Zu hi khap ni ta lo se, kan rui reng peih ang em? kan inthiam phah zawk lovang maw?

  • Zu hi khap ai chuan a in dan thiam tura in zirtir chi zawk a ni lo maw?

  • Tin, state pawnah chuan Zu an lo khap ve tawh si lo va, Zu khapna rama awm te chuan Zu zalenna kan chen thiam lo va, kan rui chhe mualpho fo em?

Zu lei nana kan sum sen ral hi a uiawm tham viau lo maw? kan ramah zu hi siam ve ila, sum lakluhna tha tak leh state pawna chhuak tur sum kan hupbehna tha tak a ni thei ang em?
Kristian ramah Zu khap a ngai tlat mai hi a zia lo deuh. Zu rui buai awm ve lo zawk tur kan ni si a. Khap ngai lo khawpa zu in dan thiam, Zu hnathawh thunun thei khawpa chintawk hria society kan nih hun a va nghahhlelh awm em!!

11 comments:

  1. I thu ziah chu hotupa, sawi tham fe a ni mai a! I zawhnate chhan pahin ka lo thlir ve na thenkhat a tawi thei angin ka'n sawi ve ang e.

    Zu khap 'bur' hi kan thatpui ber em, tih zawhna hi chhan thiam a har ka ti viau. Amaherawhchu kan society dinhmun ka phak tawka ka thlir vena atangin inbuatsaihna leh inzirtirna fumfe tak awm hmasa lova phalrai chiam mai chu kan la zo lo deuh rih chuan ka hria. Heti ngawt hi chuan kan thatpuina zawk tur ka hmu thiam chiah rih lo.

    Zu hi kan missionary te avanga in thiam ta lo leh rui buai thin chu kan ni lo em aw, ka ti. Kan in thiam tawk lo nia an hriat avang zawka khap kha an ni zawk mahin ka hria. Mak ang reng tak chu, hmun tam takah chuan kan missionary te ai mahin kan Mizo kristian hruaitu hmasate kha an fir zawk tlat nia. Chhan tha tawk tak awm lo chuan khati tak khan zu hi an lo haw ngawt dawn em ni, te ka ti deuh a ni.

    Zu sual a nih leh nih loh chungchangah hi chua a intua a thawh danah a innghat in ka hria. Mahni chhiatpui khawp leh midangte tana hnawksak khawpa in chu khawi society mahin an pawm theiin a rinawm lohva. Chuti ni lem lo va, han lem sek sathliah sual ta em ema ngaih leh a intu paw'n va sualpui tum tlat ang chi hi chu a fuh zat lo chu niin a lang. A thu ta mah mah em aw...:)

    ReplyDelete
  2. Hotupa, hunthawlah ka la rawn comment tha leh ang! Ka topic duh zawng! :P

    ReplyDelete
  3. Zu hi chu aw, chatuan sawi a daih dawn a ni ngei ang le. Sir, i thil ziah chu mi rilru khawih deuh zar chi ang hi a ni.

    I zawhna tawp ber khi. State pawna kan chhuah hian, dry state atanga kal chhuak ta na na na chu kan tui a lo hal tlang thin a ni ngei ang le. Che mualpho a, che mawilo an awm fo mai. Hei hi chu nang pawhin i hmu ve fo in a rinawm.

    A lehlam zawnga thlir chuan a awm ve reng bawk a. Mizoramah zu fun (local) bak in tur a awm zen zen lo, a nei fate leh thilti thei deuh chauhin a sen chi kan tih ang hi an in phak niin ka hria a. Chutiang a lo nih takah chuan mizoram pawn han chhuah chiah hian, zu in phak ngai loh kha, ban phak leka a lo awm tak bawk si ah chuan, kan in ta chiam mai thin a lo ni.

    Zu khapna dan hi hlip se, hlip lo se tih tunlai phei chu inhnialna neuh neuh a tam hle a. Hmanni lawk pawhin helam zirlai pawl in poll an la a, chutah chuan hlip se titu chu a tam zawk an ni.

    Hlip ringawt ta se, a tha ber kher chuang lo maithei. Mahse, han hlip chhin sela ka ti khawp mai, dan mumal tak erawh chu siam sela. Dan mumal siam lova hlih ringawt chu awmzia a awm ka ring chuang si lo.

    Ni e, zu hi a 'control' tu kan nih zawk theih hun a nghahhleh awm khawp mai.

    ReplyDelete
  4. Zet-u-zu hi chu aw.. a in duh tan lah tui :). 'Mizote tluka zu in thiam hi khawvel ah ka hmu lo...' ti tu kha Aizawl Bawrhsap hlui Pu Tarmita kha ni ta in ka hria. Hmanah chuan kan hmang thiam, hotupa sawi ang hian, chawimawna, hahchawkna, tualchai na, upa te in kawm khawm na etc. Tun hunah hian eng kan ti ta nge le? Zu hmun boruak chhiat zia hi. Kan naupanlai kha Zemabawk a zu tam lai, "Zemadai" ti a hmusit taka min koh lai kha a nia, Total Prohibition hma khan kan vengah chuan kan hmang a, zu chua tam tak a rem ve. Khang hun boruak kha ka thlir kir chuan, tun hun hi ka thlang fe zawk si.

    ReplyDelete
  5. Zu tobul chu chu ka hre lo. Kan pi puten hlimni ni lawmni ah a serh zinga a mei ang mai a an hmanraw pakhat chu a ni ve a.

    Hmanlai khan zu rui buai an awm ngai lo em ni? Awm ve tho e. Ka pa in min hrilh thin ka hriat reng chu ka pu zu tlan thenawmte hming a sawi kha a ni. Ka pu hi lal khawnbawl anih bakah in lam leh ram lamah thang a chhuah ve a. Thang chhuah tur chuan sa a kah a piang kha hlado nen a chhamin a aih ziah a ngai thin a. Khawtlang hrai a ngai ta thin a. Hetiang hunah hian zu rui sual an awm ve fo thu min hrilh a. Amaherawhchu thalai ni loin tar lampang an ni tlangpui a ti thin.

    Missionary te khap vanga ngai sual kan ni em ka hre lo a. A ni a nih pawhin missionary te khan a thatlohna lai an hmu ni ngei tur a ni a. Hmanlai chuan an inthiam tih ngawt hi chu a dik famkim lo deuh chu a niin ka hria. Amaherawhchu kan pipu nunah khan zu hi a bet tlat si a. A hmei apa leh naupang chenin a buh thlengin an bar hawng hawng thin a nih kha. Hah zu te kha in a chakawm khawp mai.

    Khap hi a tha em? Hei hi chu an khel nasa tawh lutuk a. Khap hi a tha aniang, zuin mi pawhin khap an duh thum mai.

    Zu hi a that leh that loh ka hre lo. Khap chungchang ah hi chuan ngaihdan tlem ka nei ve a...

    1. Rem lo mah se a ti tlem hrim hrim/ zu khawtlanga a ngampa lo hi a tha hrim hrim ti tu te hian an chauhthubarawh ka ti. Khap Bur a ni a. A rem thei lo tih hrereng chung si a khap duh tlat mai kha. Famkim lo chung chunga chhandam kan ni tih hi kan chiang hlawm lutuk a!

    2. Zu khap duh lo tu chuan a sawi mawi ani ti tu te hian thih kan duh loh vangin thihna hi kan sawi mawi kher lo tih hi an hre lo emaw ni? Areng reng thuah thil sawimawi/ fakmawi ngai hi chu thil thar mite la hriat vak loh hi a ni tlangpuia. Zu te zawng naupang tawngthei tir pawh hian,"Apa chu zu a in" tih te hi an sawi thei far a sin! Sawi mawi a ngai lo. A mawi sa lutuk. A chunga pic khi en i la fak a ngai lo a mawi ve tawp mai a ni!

    3. Sualna pun lun tur a veng ti tu te hian kan crime rate tlak hniam dan statistic hi rawn phawrh se la. Bible tlawh chhanin zu that loh zia kan tlangau pui a. Bible ah vek sualnate chu a pung anga.... a tih kha! Sualna tharlam a pung dawn chauh!

    4. Zu atanga sum lak luh chu a thianghlim lo ti tu te hian sum thianghlim lakluh dan siam turin sawrkar an phut em? Nge an mahni hian dawt tello sumdawnna an hmuchhuak zawk? Eiruk leh kut tlingloa sum lak luh te hi a thianghlim ta tihna a niang te ka ti mai mai a.

    5. A theihchhung chu khap rawh se ti a tang tlat te hian a hlawkna hi a chunga mi bak hi sawi tur an hre mang lo nia! Kohhran in tha a ti tih vang ngawta tha lo tih ve kha a zia lo deuh em? Hmanah chuan zu a rui an tih chuan dan pawnah Kohhranin a OUTLAW thin a, tunah chuan hre reng mah se HEKNA Official a luh loh chuan an ti. Tunge maw hek duh ang le:P

    A tawp naah chuan...
    1. Khap lo chhin teh ang. I enchhin ve ang u. Amaherawhchu a rui a leh buaina siam te erawh na taka hremna dan siam ni rawh se.
    2. Zuin i han sumdawng dawn chhin teh ang! Bottle engzat nge nikhatah kan inzawh ang aw? Um khatah 1% chhiah la ta se (?) ni khatah engzat nge hralh anih ang a, thla khatah, kumkhatah.... Kan Ministry khat budget chan chu kar loah kan pha mai lo maw?
    3. Eizawnna thianghlim a lo ni tawh anga, employment generator chi khat a ni leh mai. Phai rama neg star hotel emaw lawng emaw a Bar Tender te kan ngaihsan tluk zetin hna zahawm Mizoramah kan siam dawn a ni!!!


    A la tam mai a. Ka duh tawk rih teh ang! Hotupa i ngaihdan khi ka tawmpui che...

    ReplyDelete
  6. Ka comment tawhin ka hria a, a va lang lo ve! Ka'n comment tha leh ang e...

    Kan zu khap hian zu hi mite thinlungah a dah hlu a, engmah nilo, zu ve satliah kha ropui takin kan lantir a; chai luai luai, sawi luai luai, khap tura khawtlang leh ram pum inhawrkhawm ngaihna thil ropui leh rapthlakah kan chhuah a. Chu zu ngei chu sualah kan chhiar avangin, piangthar insum zo lovin no khat a in avangin a chhandamna chan hloh taah a inngaih phah a; a aia sualah a tluk luh phah fo. Zu no khat in avanga sual ta luaa inngai hi Mizote lo hnam dang an awm ang em??

    Nula/tlangval, inngaihna suala tlu reng, an rai loh avanga mualpho lo chauh, Pathian huat ber thilsual ti reng sia Kohhran Upate rin hlawh tam takte ai hian, zu in avanga inkhawm ngam lo tam takte chungah hian kan Pathian hi a lawm fo maithei...

    Thil hi a nihna tak kan hmuh a, kan tawn (face) ngam a hun khawp mai. Mirethei, zu funte khat avanga thla hnih thla thum tanina a tan laiin, ka mit ngei hian mihausa, officer etc. te tana zu, Zoram pana kal hi a hmu fo mai. Khap a nih avanga zu tihrem hna thawk zinga langsar tak2 pawh, tute emaw tih khawm nikhuaah chuan langsar lemlo taka rialno-a thli kerh kerh thei an awm tih pawh hi dawt a ni lo tih hretute kan ni e.

    He Zoramah hian sual hi a titu leh a hmangtu a zirin kan teh mai mai. MLA inthlan dawna duh fir em em, ka awmna Kohhran pawh hian Upa thlan dawnah chuan vawikhatmah Upa atana thlan tur mi, kohhran chhungtinte hriat tura an sem ve tak ka hre ngai lo. Chuvang a ni ang, Upa sawisep kai kan ngah tak viau.

    A dotu sorkar hian tihtakzetin a do lo chiang a, Exise deptt. a hnathawk a lakdan atang hian chu chu a chiang reng. Kohhran pawh hian mahni tihsual hriaa, hrehawm ti taka Kohhrana awm tlak pawh ni lova inngaia in report-te an thunun lai hian, mahni tihsual ngei pawh chhuang zawk ni awm fahran, Kohhran duhdan ni lova nungte hi a thunun leh chuang lo. Mipui pawh hian a huho hian khap kan duh a, Kohhran upa ka titipui hnem tawh, an mimal ngaihdanah chuan 'Khap hmak' duh hi tlem te takmeuh an ni a. YMA pawh hian Zu in mite tha a duh tho a, an thil thawh pawh a pawm vek; an hausak a, YMA tan an tangkai chuan khawi emaw Hall sak nana sum emaw rawra emaw an thawh, an pek let leh tak ka la hre lo.

    Heng a chunga kan ngaihdan leh nihdan mek hi kan thlak loh chuan khap hian awmzia a nei lova. Khap engang mah ila, zu rui aia zu no khat kawltu hremna a nat chhung chuan khap hian awmzia a nei dawn lo. Ram changkang zawkin an tih ang hian, zu hi 'prohibit' lovin, 'regulate' a hun niin ka hria.

    Khai, ka sawi ta vak mai. Hotupa Faka te pawi pawh ka sawi ta hial ang! Tumah tihnat ka tum lova, ka ngaihdan ka sawi mai a ni e. Mi pawi ka sawi chuan ngaihdam ka dil nghal e.

    ReplyDelete
  7. Khi a va tlep nalh tuar tuar ve :P

    Sawi tur a tam...mahse khap tur leh tur loh thu a mi thiam tak tak inhnial han ngaihthlak hnu hian ka rilru a buai tulh tulh thung :(

    Nia, khap rem chi a ni lo, control chi a ni zawk..Mahse a khap tu ber excise ho hnathawh dan han en hian, thlah zalen pawh ni ila "control" lamah khan kan pachhe leh viau tho angem?!! Tun ai hian kan buai nasa zawk angem?

    'In dan inzirtir' tih an sawi hi ka hre fo...mahse hei hi engtiang a hmalak tur nge ka hre tlat lo...Inzirtir chi a ni reng em?

    Han thlah zalen ta ila, engtiang chiaha rei nge in dan zir nan kan hman ang? Kan thiam thei lo tawp mai angah?

    MLTP act, kan dan hman lai, biased em em hi eng chen nge kan la kalpui zel dawn?!!

    Hotupa, kei pawh zawhna hlirin ka khat :(

    ReplyDelete
  8. Zu in zawng kan Pi leh Pute khân an thiam alawm, nilenga hnarim tak tak an thawhzawh hnuah an in ve kha ani mai a. Missionaries ho chauh nilo in Britih ho lehkhabu ziah reng rengah khân, "Chin-Kuki-Mizo/Lushai" ho zu heh zia hlir an ziaka - A chhan leh vângte chu an ziak tel ngai hauhlo thung. A bik takin Missionaries te kha 'Puritan' diktak annih vang pawh aniang khati em ema Zu mai niloa kan khawtlâng nunphung thlenga thlâk an tum nachhan. Keini lahin Zu in mi tawhphawt chu 'Misual' ah kan ngaihlen ta si nen. Zu khap tum hlawhtling hi khawvelah an la awm ngailo e, mahse in thiam tum hichu an hlawhtling tlângpui.

    ReplyDelete
  9. Khap thil reng reng hi chu a punlun duh asin...

    ReplyDelete
  10. Ekhai! i ziak lungrun thiam hle mai, a ngaihnawm dap dap lehpek e, I zawhna siam zawng zawng khi mi hrang hrang chhanna hriat a chakawm. Kei chu hman atanga tun thlenga ka ngaihdan nghet bur mai chu Zu zawrh hi khap a tul lova,a in duh tlat ho chuan zu tha thianghlim hi in mai rawh se, zu thalo tak tak in fo ai chuan, kan revenue te a tihtam phah bawk dawn si, mahse zurui hremna dan hi na tak awm se, mi tibuai, chhungkua tibuai, zu ruih avanga mahni hna pawh thawk thei lo hremna te tumah dim miah lovin awm ve thung se.
    Chuan hmanlai leh tunlai thlengin hmeichhe thenkhat Zu in ching ve ho hi chu ka ngaisang thei ngang lo thung hmeichhia ka nive tho na a,hmeichhe tihve atan mawi ka ti lo, an pasal te ruala lo in ve zel thei ho te hi!

    ReplyDelete
  11. Ekhai, kan hotute, in ti lawmawm e. Hei thenkhat phei chu article ai pawha tha zawk leh thui zawk hial turin in rawn comment a, kan vei tlang a ni ang e.

    Thirsakawr khalh thiam tur chuan kan zir a ngai. Zirthiam tur chuan kan tluk chang a awm ang a, kan inhliam deuh chang pawh a awm lo thei lo. Chumi paltlang lo chuan a zir thiam theih loh. Mahse, kan tlukna hliam te a lo dam a, kan zir thiam bawk chuan, hun lo kal zel atan kan chhawr em em thung dawn a ni.

    Chutiang bawk chuan, Zu in te, Zu ruih te hi thiam tur chuan zu hi zalen takin thlah ta zawk se la, a duh chuan mawng leh lu pawh hrehrang lo khawpin phaia an in angin in mai se la, a chhiatpui chuan chhiatpui mai se, chumi hnuah chuan Zu in chintawk leh ruih chintawk kan lo hrethiam thei ang a, Zu avanga kan harsatna tawh theih hrang hrang te pawh kan hriatthiam phah ang a, Zu hnathawh leh a control dan pawh kan lo thiam phah ang a, hun lo kal zel turah pawh kan buai phah tawhin a rinawm loh.

    ReplyDelete