Saturday 12 April 2008

Brig. T. Sailo Nen, Part II

A Dear-i nen an intawng:
Chin Hills a Falam Sipai te hnuchhawnin Shillong lama koh thlak leh a ni a. Ui tak chungin an inthen ta rih a ni. A lehkhazirna hmun leh a lo chen tamna ber Shillong a han chuangkai leh thei chu a lawm em em mai a. Khatih laia British Army officer nih chu thil harsa tak leh mi te nih chak ber a nih avangin Shillong khawlai velah pawh tlangval luck ve tak a ni ngei ang. Chuvangin Khasi nula leh Mizo nula te lakah pawh a tla na ve viau thin a ni awm e. Tumkhat a khawlai leng chuan, Welsh Mission Girl's High School-a Pawl sawm zir lai Aizawl nula tleirawl nalh tak mai Thansiami a tawk ta chu a mitah a fu ta chat mai a. A rilruah chu nula tleirawl hmeltha tak mai chu a awm ta reng a. Thansiam'n 'Ni E' a han tih ri te chu a tan hriat nuam tak a va ni dawn teh lul em. Reilo te mah ni se, Traning Battalion-a a awm chu a khamlo hle a ni. Hetih lai hian Battle School an tih mai Indo zirna ah a thawk a, rawngrut senior ho a enkawl a ni ber. Chin Sipai te nen indona hmun ngeia ral an lo beih hrep tawh avangin miin chung a tawnhriat te chu ngaihthlak nuam an ti a. A lecture te pawh an ngaithla ning ngailo a ni. Kuttum nena japan sipai ho an han hnek vel thu te a han sawi phei chuan an ngaithla ning ngailo a ni.

Burma ramah tirh leh a ni:
Hmun ralmuang leh nuam taka a awm mek lai chuan a beisei lawk loh tak maiin lehkha pawimawh a hmu leh ta thut mai a. Chu chu Burma ramah bawk Japan sipai te chetdan enthlak leh British Pilot ho an man te chhan chhuak tura thupek a ni. A hotu ber nihna (leader) hna pek a ni a. An ruahman dan chuan Inbiakhlatna(wireless) pu ah Irish mi Flannagan a awm ang a. Tawng lettuah Karen pa, Havilder Roger, a tul ang anga tanpui tu atan Teddim mi Sipai Lamdunga a awm bawk ang. An vaiin mi pali chiah an ni. An ei leh in tur bakah an mamawh reng renga thlahna nena thlak sak zel tur an nih avangin eng emaw chen chu an huphurhna zualpui pawh a ziaawm phah viau a ni.

Amaherawhchu, ramhnuai kawng atanga kal tur an nih avangin a tlem berah thla 1 dawn lai an thang a ngaih avang erawh chuan an huphurh hle a. Harsatna neuh neuh te chu nei ve bawk mah se, Tluang takin Burma phai 'Arakan Yomas chu an thleng ta a. Tumkhat chu an khawlai lenna lamah Japan Sipaiten ringhlelin an man a, an kuthnung an khirh sak a. An captain thuchhuak nghaka an ven laiin kawl khaw pakhatah Japan lam tanga lo puitu hnenah chawimawina lehkha an pek, mahse pu Thena'n a kawl sak chu a kawr ipteah ah an hmuh avangin ringhlel lovin an chhuah leh ta a. Tlema tlemah an that lo chauh a ni.


Lushai Scouts nen an intawng thut:
Scout thar tak mai (kha tih laia Biate Sipai, an tih mai) Mizo tlangval hlang awmna chuan Japan sipai te chu an rawn nawr chak viau mai a. Shillong a awm laia a lehkha zirpui leh Sipaia a traning pui Mizo tlangval ngei Capt. RK. Hranga chu commander a lo ni lehnghal a, an in inhmu thut mai chu mak an ti hle a. 'Enge i tih a? an in ti dun ve ve hial a ni awm e. Pu Kaphranga nen hian hian Serkawn ME School, Lunglei atang Shillong thleng lehkha lo zir dun tawh an nih avangin an inkawm nasa viau thin a ni awm e. Pu RK Hranga hian 'The Lushai Scouts' tih lehkhabu a ziak nghe nghe a. Hetah hian chiang leh zualin Japan an beihdan a tarlang nghe nghe a ni. Burma ram laili Rangoon an thleng tep tihah Pu Thena leh a thawhpuite hi Calcutta lama chawl hahdam turin an rawn hruai ta a. Calcutta ah hian training neuh neuh an pek bakah Malaria avanga a natna te chu Sipai hospitalah enkawl damin, chhuti lain aizawlah chawl hahdam turin Silchar a pan a, mak tak maiin Silcharah hian Shillong a a nula hmuh leh a thinlai luahtu Thansiami pawh chu Shillong atanga aizawl pan tur motor nghak nen chuan an inhmu leh ta hluah mai a. An hlim dun hle a ni. Hun reilo teah kal san lehin a hnuah Lushai Scouts ho awmna Maymyo khawpui burma ah thawn leh a ni a. Maymyo khawpui hi British ho ruahmannaa enkawl leh siam a nih avangin a nuam hle a. Boruak pawh a nuam em em a ni.

Tiam Tlat E An Ti:
Japan an tlawm tawh bawk a ni 28 chhung chhungti lain nupui nei turin India ram a rawn pan ta vang vanga Pu Buchhawna inah thlengin Dr.Dahrawka fanu nula Thansiami nen chuan kristian dan thianghlim hmangin 1946 september 17 khan Dawrpui Biak In ah Pastor Thanga kutah an in nei ta a. Pu Thena hi kum 25 a ni a, Pi Thansiami hi kum 19 a ni thung. Fapa 3 leh fanu 1 an nei.


Civil Dress a nei lo:
An inneihni a hak tur tak ngial pawh thawmhnaw a lo nei lo va. A neih chhun pawh Sipai kawr leh kekawrte a nih hlawm avangin a buai ru hle a. Amaherawhchu, mi ta hawh chawpin felfai takin a inthuam ve thei ta a ni. A hnu lawkah Burma ram pan tura chhuah a lo hun leh ta a, a nupui Thansiami chu Shillongah dahin amahin Maymyo khawpui chu Calcutta atang bawkin thlawhna in a pan leh ta a.

Assam Regiment ko kir:
Vanneih thlak takin kum 1947 kum bulah 1st Assam chu Indiaah an kir leh ta a. Hetah hian Pu Thena pawh chu SHillonga awm tura ruat a ni leh ta a. A lawm dan tur chu suangtuah thiam pawh a har viau zawkin a rinawm e. He mi kum hian India leh Burma chu British awpna atangin Independence a lo nih dawn tak avangin 1st Assam a mi te pawh chu Shillong pan turin Rangoon khawpuiah India lawngpui chu nghakin thla khat lai an la cham a, he tih hunlai vela an tui chenna lamah Pu Thena hian a beng a ti khawlo nghe nghe. Tichuan, British ho chuan India an chhuahsan a lo ngai ta a. Pu Thena nihna pawh chu a buai ta nuaih mai a ni. Vanneihthlak tak maiin Regular Commission atan interview ah a tling ta a. A number pawh IC 588 a ni. A hna thawh that leh a rinawmna avangin Shillong Assam Rifles leh Assam Regiment hmunpuiah te pawh OC hna chelhin a hotu ber a lo ni tawh thin a ni. Heta a awm lai hian Brigedier ah hlankai a ni ta nghe nghe a ni. Tin, kum 1948 atanga Zu in tawh miah lo tura a intiam avangin tun thleng hian eng sipai leh pawh mikhualin chaw ei pui se, Zu a in leh tawh lova, zu a pe ngai tawh hek lo. Hei hian Pu Thena hi a thutiamah a rinawm tawk hle a ni tih a entir awm e.


Chhunzawm leh a ni ang:

Lehpekah chuan 190 Brigade hotu a nih thu leh Brigadier-a a kaisan thun te leh chumi hmaa Assam Regiment Center-a kum thum dawn lai hotu ber nihna a lo chelh dan te leh Vur ram Mountain Brigade-a hotu ber ni tura ruat a nih dan te. Tin, a fapa upa ber college kal hlim hlawl Lalsangliana'n MNF a lo zawm thu te, chutah Vanchengpui khuaah MNF leh Security Force an in kap chiam a, chu ta thi thana thang, a fapa ruang hlawm tura a han kal thu te leh Mizoram buaina leh mipuiten sipai kut an tawrh rapthlak avanga khatih laia CS Pu Sangliana'n a chah chhuah dan te leh Mizorama Human Rights Pawl a din thu te bakah, MPC Party a lo pian dan te kan tarlang tawh ang a. Tin, Special Force a din a nih leh nih loh chungchang te pawh kan sawi lang hman tawhin a rinawm e.

15 comments:

  1. Hotupa chu i thuziah a ngaihnawm hle mai, mizopa a pa ngaihsanawm chanchin i zarah kan hre thei a. A dawt leh chhiar theih hun a nghahhlelhawm hle mai

    ReplyDelete
  2. Hotupa chu ziak ngaihnawm viau zel mai a..Mizopa a pa ngaihsan awm in , pa ngaihsan awm tho chanchin in ziak chu...hetiang hi zoram hian ala hring chhuak tlem mah mah anih hi maw le , kan ti vung vung mai alawm!!

    Pu Thena chu lehkha an zirlai a zir nasat thin zia a zirpui pa in a sawi chu ka hre tawh. Shillong ah Anjalee theater ah movie en tur in an thu hova, movie la intan hma , ligh an la off hma hian Pu Thena hi a kun vung vung hi ava hmu a, Enge maw a tih ang aw? ti a an en chian nak chuan Pu Thena chuan mathematics alo chawk chu lo ni in :)

    ReplyDelete
  3. @amuana, ekhai hotupa..in lo chhiar tih ka hriatin ka lawm hle mai. Ziahzawm zel pawh a phurawm sawtin ka hria. Laptop hmanga type ka ni a, a sin singseng nasa mai si a, taimak a har khawp dawn mai.

    @avena, hotupa nge nge mi i chawk phur thiam e. Pu Thena lehkha zir dan chungchang chu sawi a awm zauh zauh tak asin. I han sawi te pawh a dik ngeiin a rinawm. Sikul a luh tirh atangin High School a zawh thleng khan pakhatna a hauh pha char char avangin Serkawn ME School atang pawhin Shillonga zirzawm thei mi 3 chauh zingah khan a tling nalh a ni awm a. Mizoram pumah pawh pakhatna a nih thu a sawi zauhin ka hria.

    ReplyDelete
  4. chhunzom ti zel mai...nghah lam han peih leh phot mai i la, ni mai

    ReplyDelete
  5. i ziak tha, i komtha a nimai ang chu. A tar lam buaipuilo hian avena te ang hian buaipui dang nei toh roh, hun tha a liam hma hian :-) Zorun pawh luahlum a ni leh ta, a nuam bok mo?Tunlai chu hna neuh2 a tam ltk a, kan rawn dak hman ve meuhlo a ni e.

    ReplyDelete
  6. Hello! I am a blog reader from the Philippines. I find your blog unique and worth visiting!

    ReplyDelete
  7. Rin ai takin ngaihnawm zel mai, rawn ti zel teh, ka chhiar tui angreng viau zel mai! Chuan, ka pu, hei I hla dah ho hi ka van duh (I leng dun ang,
    Dolma, Zoram ngaih hla), mi te rawn thawn theih dan a awm lo maw?

    ReplyDelete
  8. Almost Unreal: Thanks, ka rawn chhunzawm leh hman tep tawh e..i fel thin nula fel tih takah..:)

    @sawmpuia, ekhai hotupa chu i reh vang vang hle mai. In buai chur chur hle turah kan lo ngai a, all the best u..

    @wangbu, thanks for your msg. Nice to see you..:)

    @Jerusha, ekhai, kan hotunu berin i mamawh phawt chuan, inthawn dan kan ngaihtuah ang a ni mai lom.. i email min han pe la, rawn attach ka tum dawn em ni..

    ReplyDelete
  9. Boss, i thil ziak hi document dah thaat tlak a ni tlat mai. Kei ta pek hian sipel chawp deuhin chhiar ka ngai a, i phalna in lo download ta mai ila, print out lain, chhiar ve ta bauh2 ila rem i ti em?

    ReplyDelete
  10. A tha thin e, hotupa, a tha thin e... Keini a ziah lama chem kal ve ta lo chuan a chhiar lam na na na hi chu kan tlin viau zel a nia:)) Han ti zel rawh khai...

    ReplyDelete
  11. @DayDreamBeliever, ekhai hotubu berin i lo chhiar tih kan hriatin a phurawm thin hle mai. Nangin i tih chuan O'yes' kan ti mai ta lawng..:) Ni e, hei thu fahrah te te kan chhep khawm a ni a, taimakna hian a tlinlo lek lek a nih hi.:)

    @faka, ekhai hotupa, i lo chhiar ngei a ni tih ka hriatin ka phur sawt mai. Part 3 nena rawn zawm pawh a phur awm ta zak mai ka ti..:)

    ReplyDelete
  12. Hotupa chu thian i kawm bawn bik e mai a. Chanchinbu vela chhuah tlak anih hi. i chhuah em? a thra tlat. tiang hi.

    ReplyDelete
  13. ziak tha lehpek kher mai! Sailo nge2 an lo ropui thin e :) min ti beng var ta sawt e maipawl put ngai lovin :)

    ReplyDelete
  14. hehe tah hian rawn thawn chhaks rawh le hjerusha@gmail.com :-) Ka lawm viauu ang!

    ReplyDelete
  15. @joseph, ekhai hotupa chanchinbu ema han chhuah atan chuan kan tawngkam bungraw hman hian a phu rihlovin ka hria..engpawhnise i lo chhiara a lawmawm e.

    @puii, ti lawmawm thin e, i lo chhiar thin a, nula fel nih i phu fo..:)

    @jerusha, hotunu berin i tih chuan vai vawih aia rangin ka rawn thawn dawn nia..

    ReplyDelete