Brig. T. Sailo Nen, Part III

Assam Rifles Hotuah:
Indopui pahnihna a reh a, British Indian Army te pawh zawi zawiin Indiaah an let leh hlawm a, Burma Sipaia awm hlen ta te pawh Mizo tlangval thahnem tak an awm a, chung ho chu Myaymo khawpuiah an tam ber awm e. A hnuah heng ho hi mi tam tak mizoramah an kir leh hnuah kir ve lo te chu Rangoonah te Kale Valley leh Kabaw Valley lamah chhungkuain an khawsa ta hlawm a ni. Pu Thena erawh Officer a nih piah lamah an hotute thu angin Shillong lamah traning hmuna thawk tura ruat a ni ta zel a. British Army ah hian Lieutinant Colonel niin battalion khat hotu a ni a. Chu chu a hun lo kal zel tur atan pawh a chhawr tangkai hle a. Hmun ralmuanga a awm hnuah pawh a pawimawh chho em em mai a. Assam Rifles hotu bera a awm lai hian Asssam Regiment Fouth Battalion din a ni leh a, hetah hian hotu hmasa bera ruat a ni ta nghe nghe a ni. Tichuan kum 1963-1966 a Assam Regiment centerah hotu ber chan a chang leh a, he ta a awm lai hian Colonel puitlingah hlangkai a ni a. Shillong Sipai hmunpui Happy Valleyah commandant Bangla luahin a khawsa ta a ni. He hmun a awm lai hian Sipai School te a din a, chu chu 'English Medium School' a ni a. Roman Catholic Schoola fate dah ve theilo te tana a ruahman a ni ber a. Zirtirtu tur te pawh hi a man a duh a thlang a, chung zinga kan hriat theih tur te chu Ziri a ni a. A ni hi Aizawl Greenwood Hospital Doctor lar tak Dr.Buatsaiha nupui a ni ta nghe nghe. Tun thleng hian he School hi a la awm a a hmingah 'HILL VIEW' an ti ta a ni.

Brigadier-ah a kaisang:
Assam Regiment Center ah hotu ber chan changa kum thum lai a awm hnu kum 1966 ah Brigadier ah kaisan tir a ni leh a. Kum 44 mi chauh a la ni nghe nghe. Happy Valley, Shillong chu nuam ti hle mah se, 190 Brigade hotu atana ruat a nih angin Vur rama a insawn a lo tul ta a, a nupui leh fanau te kalsanin amahin a awm hrang leh ta rih a. Chutia vur rama China ral beia hotu bera a awm lai chuan a nupui Pi Thansiami chu zai ngai khawpin a hrisel ta lo va. Kum 1967 kum laihawl velah chuan Shillong Welsh Mission Hospitala zai tura tih a ni a. A nupui awmpui tur hian chhuti lain Shillong a pan leh ta vang vang a.Tin, an fapa upa ber Lalsangliana, St. Edmund's College a BA 2nd Year zirlai chu a chin hriat lohin ni 10 lai a bo tawh a, chutiang vel avang pawh chuan a nupui nen chuan an rilru a buai tawh em em a ni. Sawi thawm atang chuan MNF army a zawm a nih an ring ta ber a. MNF ah a lut niin an ring nghet ta a ni. Chutia a nupui zai tura an inbuatsaih lai tak chuan Ch.Saprawnga chu va lengin an fapa Lalsangliana chu Vanchengpui khuaah India Sipai leh MNF an inkahnaah a thih thu va hrilh tum a ni a. An nu zai mai tur ni bawk si chu han hrilh mai harsa an ti a. An rilru pawh a khap buai hle a ni. A zaitu tur Doctor.Arthur Hughes FRCS chu zai hmaa hrilh nge tha ang, zai hnuah tia an rawn laiin a ni chuan zai hma ngeia hrilh a that a rin thu a sawi a. An hrilh ta a, a tap ta zawih zawih mai a, zai pawh chu a duh ta rih lo va. In lamah an inphur hawng leh ta a ni. Hetih laia Pu Thena rilru buai dan tur chu suangtuah thiampui pawh a har viauin a rinawm a. India Sipai hotulu a nih laiin a fapa upa ber BA 2nd Year zirlaiin India sipai a han do ta tlat mai te leh, reilo te hnuah a thih thu han ngaihthlak ngat phei chu tuarchher tak pa ni lo tan chuan hriatthiam pawh a har viau ngei ang.

A fapa Lalsangliana ruang lam turin Mizoramah a kal:
A fapa Lalsangliana ruang chu hlawm turin Mizoram chu a pan ta a. Sawrkain hicopter an pe a, a kal ta vang vang mai a, hetih laia Mizoram puma India Sipai hotulu ber Brig. Jaswant Singh chuan Sipai lammualah hian a lo hmuak a, a fapa thihna nia an hriat Vanchengpui khua chu an pan leh ta nghal a. Vanchengpui Helipad an an tum a, he lai vela India sipai hotu ber Post Commander Capt. Sharma chuan lo hmuakin 'Salute' a lo pe nghal a, thupa pawh a chawi nasa viau a ni awm e. Pu Thena erawh chuan, inthiamlo duh suh, in tih tur in ti a ni mai alawm, tiin pachang takin insum chung siin a tawng chhuak a. Tichuan, MNF Sipai an kahhlumte phumna lamah chuan a hruai ta a. Ruang chu an han phawrh a, Mizo tlangval pahnih ruang an phawrh zingah chuan a fapa Lalsangliana chu an hmu ta lo va. Vanchengpui khuaa mi mi pakhat chuan i fapa Lalsangliana chu a thi lo, nung damin a tlan chhuak hman an ti. a lo ti a. Mahse, a ni chuan, an ni pawh ka fapa te tho an ni tiin ruang pakhat zawk chu a hawn ta tho a, Dawrpui veng thlanmualah tha takin an phum ta tho a ni. Heta Pu Thena rilru ropui zia a lanna chu, a fapa ni lo zawk pawh ka fapa tho alom , tiin a ruang chhe tawh tak chu phurin, thlanmual pangngai, dawrpui vengah a phum ta tho hi a ni a. A fapa tak tak Capt.Lalsangliana erawh a la dam a ni tih erawh a hriat phah avangin a rilru chu a lawm em em a, a nupui hrisel lo tak, zei hmabaka Shillonga lo awm chu hmuh thuai thuai a chak em em a ni.

Kum 1973-ah Sipai nun chhuahsanin:
Sipaiah kum 32 lai a tan hnu chuan kum 53 mi niin december thla chu a tan Sipai nun chawlhsanna kum a lo ni ta reng mai a. Sipai atan chhunga a nuna pawimawh ber ber nia a hriat te chu: 'ngaihhlut tur dik enge ni?' tih te, 'Mahni hma chu mahniin sut kuak tur' tih te chu a thupui ber a ni a. Tin, Sipai ka tan lai hi chuan ka Sipai em em ringawt mai a ni, a ti. Sipai ka tan chhung te ka thlir let hian ka inchhirna tur pakhatmah ka tih ka hre ngai lo va. dawt leh diklo taka thil tih ka neih ka hre ngai bawk lo va. Chungte avang chuan ka rilru chu a hlim a, keimahah pawh lawmna min pe a ni, a ti. Tichuan, kum 1974 January ni 1 chuan pension huna awmna hmun tura a lo ruahman sa Shillong lamah chuan Motor nen an chhungkua chuan an inphur chhuak ta a ni. Kum 1971 kumah Shillong, Motinagar Vengah ram te tak te, in awm sa nen a lei a, Pension veleh chutah chuan awm tumin a rilru a siam fel a. Tin, kum 1958/59 khan Sorkar atangin building advance Rs.25000 a lo lak lawk sa leh a sum neih sa Rs.2000 a vaiin Rs. 27000 a nei a, hei hian in sak a ni ang a, tin a pension hlawh chu bei tham deuh mah se, an khawsak te tihniamin an awm ve thei mai turah a in ngai bawk a. An in Motinagar venga 'Evergreen' ah chuan an khawsa ve ta a ni. Hetia rim taka a lo thawhna Sipai nun chu chawlh sana, chawlh hahdam a tum ve tawh laiin kohna ring tak mai a dawng ta fo mai a. Chu chu 'Mizoramah i hnam pui ten, Sipai kut kan tuar nasa ta lutuk, nang i rawn chhuah loh chuan, kan tawrhna hi a na tual tual dawn avangin, i rawn chhuah a ngai a ni' tiin Chief Secretary lehkha pawh vawi engemaw zat a dawng ta a.

Chhunzawm leh mai loh chuan, a sei dawn lutuk a, part 4-na chuan a hmawr a bawk thei tawh ang chu maw..

Brig. T. Sailo Nen, Part II

A Dear-i nen an intawng:
Chin Hills a Falam Sipai te hnuchhawnin Shillong lama koh thlak leh a ni a. Ui tak chungin an inthen ta rih a ni. A lehkhazirna hmun leh a lo chen tamna ber Shillong a han chuangkai leh thei chu a lawm em em mai a. Khatih laia British Army officer nih chu thil harsa tak leh mi te nih chak ber a nih avangin Shillong khawlai velah pawh tlangval luck ve tak a ni ngei ang. Chuvangin Khasi nula leh Mizo nula te lakah pawh a tla na ve viau thin a ni awm e. Tumkhat a khawlai leng chuan, Welsh Mission Girl's High School-a Pawl sawm zir lai Aizawl nula tleirawl nalh tak mai Thansiami a tawk ta chu a mitah a fu ta chat mai a. A rilruah chu nula tleirawl hmeltha tak mai chu a awm ta reng a. Thansiam'n 'Ni E' a han tih ri te chu a tan hriat nuam tak a va ni dawn teh lul em. Reilo te mah ni se, Traning Battalion-a a awm chu a khamlo hle a ni. Hetih lai hian Battle School an tih mai Indo zirna ah a thawk a, rawngrut senior ho a enkawl a ni ber. Chin Sipai te nen indona hmun ngeia ral an lo beih hrep tawh avangin miin chung a tawnhriat te chu ngaihthlak nuam an ti a. A lecture te pawh an ngaithla ning ngailo a ni. Kuttum nena japan sipai ho an han hnek vel thu te a han sawi phei chuan an ngaithla ning ngailo a ni.

Burma ramah tirh leh a ni:
Hmun ralmuang leh nuam taka a awm mek lai chuan a beisei lawk loh tak maiin lehkha pawimawh a hmu leh ta thut mai a. Chu chu Burma ramah bawk Japan sipai te chetdan enthlak leh British Pilot ho an man te chhan chhuak tura thupek a ni. A hotu ber nihna (leader) hna pek a ni a. An ruahman dan chuan Inbiakhlatna(wireless) pu ah Irish mi Flannagan a awm ang a. Tawng lettuah Karen pa, Havilder Roger, a tul ang anga tanpui tu atan Teddim mi Sipai Lamdunga a awm bawk ang. An vaiin mi pali chiah an ni. An ei leh in tur bakah an mamawh reng renga thlahna nena thlak sak zel tur an nih avangin eng emaw chen chu an huphurhna zualpui pawh a ziaawm phah viau a ni.

Amaherawhchu, ramhnuai kawng atanga kal tur an nih avangin a tlem berah thla 1 dawn lai an thang a ngaih avang erawh chuan an huphurh hle a. Harsatna neuh neuh te chu nei ve bawk mah se, Tluang takin Burma phai 'Arakan Yomas chu an thleng ta a. Tumkhat chu an khawlai lenna lamah Japan Sipaiten ringhlelin an man a, an kuthnung an khirh sak a. An captain thuchhuak nghaka an ven laiin kawl khaw pakhatah Japan lam tanga lo puitu hnenah chawimawina lehkha an pek, mahse pu Thena'n a kawl sak chu a kawr ipteah ah an hmuh avangin ringhlel lovin an chhuah leh ta a. Tlema tlemah an that lo chauh a ni.


Lushai Scouts nen an intawng thut:
Scout thar tak mai (kha tih laia Biate Sipai, an tih mai) Mizo tlangval hlang awmna chuan Japan sipai te chu an rawn nawr chak viau mai a. Shillong a awm laia a lehkha zirpui leh Sipaia a traning pui Mizo tlangval ngei Capt. RK. Hranga chu commander a lo ni lehnghal a, an in inhmu thut mai chu mak an ti hle a. 'Enge i tih a? an in ti dun ve ve hial a ni awm e. Pu Kaphranga nen hian hian Serkawn ME School, Lunglei atang Shillong thleng lehkha lo zir dun tawh an nih avangin an inkawm nasa viau thin a ni awm e. Pu RK Hranga hian 'The Lushai Scouts' tih lehkhabu a ziak nghe nghe a. Hetah hian chiang leh zualin Japan an beihdan a tarlang nghe nghe a ni. Burma ram laili Rangoon an thleng tep tihah Pu Thena leh a thawhpuite hi Calcutta lama chawl hahdam turin an rawn hruai ta a. Calcutta ah hian training neuh neuh an pek bakah Malaria avanga a natna te chu Sipai hospitalah enkawl damin, chhuti lain aizawlah chawl hahdam turin Silchar a pan a, mak tak maiin Silcharah hian Shillong a a nula hmuh leh a thinlai luahtu Thansiami pawh chu Shillong atanga aizawl pan tur motor nghak nen chuan an inhmu leh ta hluah mai a. An hlim dun hle a ni. Hun reilo teah kal san lehin a hnuah Lushai Scouts ho awmna Maymyo khawpui burma ah thawn leh a ni a. Maymyo khawpui hi British ho ruahmannaa enkawl leh siam a nih avangin a nuam hle a. Boruak pawh a nuam em em a ni.

Tiam Tlat E An Ti:
Japan an tlawm tawh bawk a ni 28 chhung chhungti lain nupui nei turin India ram a rawn pan ta vang vanga Pu Buchhawna inah thlengin Dr.Dahrawka fanu nula Thansiami nen chuan kristian dan thianghlim hmangin 1946 september 17 khan Dawrpui Biak In ah Pastor Thanga kutah an in nei ta a. Pu Thena hi kum 25 a ni a, Pi Thansiami hi kum 19 a ni thung. Fapa 3 leh fanu 1 an nei.


Civil Dress a nei lo:
An inneihni a hak tur tak ngial pawh thawmhnaw a lo nei lo va. A neih chhun pawh Sipai kawr leh kekawrte a nih hlawm avangin a buai ru hle a. Amaherawhchu, mi ta hawh chawpin felfai takin a inthuam ve thei ta a ni. A hnu lawkah Burma ram pan tura chhuah a lo hun leh ta a, a nupui Thansiami chu Shillongah dahin amahin Maymyo khawpui chu Calcutta atang bawkin thlawhna in a pan leh ta a.

Assam Regiment ko kir:
Vanneih thlak takin kum 1947 kum bulah 1st Assam chu Indiaah an kir leh ta a. Hetah hian Pu Thena pawh chu SHillonga awm tura ruat a ni leh ta a. A lawm dan tur chu suangtuah thiam pawh a har viau zawkin a rinawm e. He mi kum hian India leh Burma chu British awpna atangin Independence a lo nih dawn tak avangin 1st Assam a mi te pawh chu Shillong pan turin Rangoon khawpuiah India lawngpui chu nghakin thla khat lai an la cham a, he tih hunlai vela an tui chenna lamah Pu Thena hian a beng a ti khawlo nghe nghe. Tichuan, British ho chuan India an chhuahsan a lo ngai ta a. Pu Thena nihna pawh chu a buai ta nuaih mai a ni. Vanneihthlak tak maiin Regular Commission atan interview ah a tling ta a. A number pawh IC 588 a ni. A hna thawh that leh a rinawmna avangin Shillong Assam Rifles leh Assam Regiment hmunpuiah te pawh OC hna chelhin a hotu ber a lo ni tawh thin a ni. Heta a awm lai hian Brigedier ah hlankai a ni ta nghe nghe a ni. Tin, kum 1948 atanga Zu in tawh miah lo tura a intiam avangin tun thleng hian eng sipai leh pawh mikhualin chaw ei pui se, Zu a in leh tawh lova, zu a pe ngai tawh hek lo. Hei hian Pu Thena hi a thutiamah a rinawm tawk hle a ni tih a entir awm e.


Chhunzawm leh a ni ang:

Lehpekah chuan 190 Brigade hotu a nih thu leh Brigadier-a a kaisan thun te leh chumi hmaa Assam Regiment Center-a kum thum dawn lai hotu ber nihna a lo chelh dan te leh Vur ram Mountain Brigade-a hotu ber ni tura ruat a nih dan te. Tin, a fapa upa ber college kal hlim hlawl Lalsangliana'n MNF a lo zawm thu te, chutah Vanchengpui khuaah MNF leh Security Force an in kap chiam a, chu ta thi thana thang, a fapa ruang hlawm tura a han kal thu te leh Mizoram buaina leh mipuiten sipai kut an tawrh rapthlak avanga khatih laia CS Pu Sangliana'n a chah chhuah dan te leh Mizorama Human Rights Pawl a din thu te bakah, MPC Party a lo pian dan te kan tarlang tawh ang a. Tin, Special Force a din a nih leh nih loh chungchang te pawh kan sawi lang hman tawhin a rinawm e.

Brig. T. Sailo Nen , Part 1

Ka pa hi MNF ruh tak mai a ni a. A thih kum 1985 thleng khan MNF a chhuahsan ngailo. Ramhnuai lama khawsa thang tih takah khawlaiah pawh chet pa chang an ngah hle thin a. Tlangval nula rim ho pawhin khawlaia an tawh hlauh ber te chu ka pa te thianzaho leng hawng chu a ni fo thin. Mizo Union huatna avang hrim hrim nge ni, Hnam hmangaih vang hrim hrim pawh hriat loh, ka pu hian fapa pathum a nei a, an vaiin MNF ramhnuai sipaiah an lut vek mai a. Vanneiha siamin tuman chumi avang erawh chuan nunna an chan phah meuh lo va. Ramhnuai boruak hrileng vel kara keini naupang hovin kan lo hriat ve thin chu MNF leh Brig. T Sailo te inkar chu a ni a. Zalenna sualtute dotu leh chumi atana kawng daltu bera kan lo ngaih ngheh tlat thin chu Pu Thenphunga hi a ni thin a. Kan lo ralkhat huat ve em em thin a ni. Mahse, hun a lo inher zel a, huat tur haw si lo khan, huat loh tur zawka kha kan lo hua em ni chu aw tih theih turin ngaihtuahna vak vel chuan hetiang hian a takin 'thudik' min hriattir ta a:

Ni 19/03/2008 khan Pathian zarah a chenna in Kanan Veng, aizawlah kawmna hun tha tak mai kan nei thei a. Kawng engkima note leh thlalak thlenga min buaipuitu ka thianpa Pu Nghaka chungah pawh lawmthu ka sawi bang ngai lovang a. A ni hian kawng engkimah min tawiawm thin avangin thiantha rinawm tak an tih ngei chu a lo ni. Tin, Pu Thena tawiawmtu a nupui Pi ThanSiami chungah pawh lawmthu kan sawi bang ngai lovang. Ei tur tuihnai tak leh a pasal a lo finchhuah fo avangin keinin a zar kan zo thei chauh a ni si a. Mi te angin building ropui tak leh mahni in chhung lumah kawm lo mah ila, a chenna in neitu a fapa Lalsangliana Sailo taimakna leh remhriatna erawh a ropui nangiang mai. Pa te hmangaihna a nei lian hlein ka hria.

A Pian leh murna: Kum 1922 khan Lunglei atanga mel 9 vel zeta hla Thuampui khuaah a lo pianga, a pa hi Thuampui lal a ni a. An hunlai hian Serkawnah chauh English Middle sikul aawm avangin harsa takin a kal thin a. Lehkhathiam thei tak a nih bakah Mathematics leh english phei chu a thiam thei fal em em mai a. Lehkhathiam theite tana ruahman 'Stipend' pawh a hmu zat zat thin a ni. Serkawn ME Sikul atangin pakhatna hauhvin a pumpuiah a titha ber hial. High School erawh Shillong ah 1937-40 vel khan a zir chhuak a. Hetah pawh hian 'stipend' a dawng pha zel a ni. College erawh Serampore ah 1941 khan a kal thung a. Chutih laia a zirpuite chu Capt. Sangma an tih thin Meghalaya Chief Minister lo ni ta te, Mizo zinga BD hmasa ber Rev. Dr Zairema te, Lalhmingliana (Maj. Hminga, Himachal Pradesh-a Chief Secretary thin te an ni a. An ni bak chu Tlangmi an awm meuh rih lo a ni.

Mahse, Indopui 2 chuan an hunlai hi a rawn nangching ta tlat mai a. A tet lai atanga a lo chak ber Mathematics professor pawh chu a thulh a lo ngai ta tlat mai. Kum 1942 chuan Second Lieutenant hna zawmin British Army chu a zawm ve ta a. Kum 32 ngawt sipaiah a hun a hmang ta a. Mizo zinga a hmasa ber ni turin 'Brigadier' nihna nan kum 1974 khan a pension ta a ni.

Sailo Bawihpa: Training an zawh fel hnu reilo te kum 1943 April thla tirah Sipai hmunpui atangin Burma rama Falam Chin Sipaite zinga awm tura ruat a ni ta tlat mai a. Tichuan, a rang thei ang berin Falam chu a pan ta a. Hetih laia Chin Hills awptu Commander chu Colonel Hasewell (British) a ni a, An DC pawh english mi tho Stevenson a ni a. A ni hian Thenphunga Sailoin Falam Chin Sipaite a han ho tur chu rem a ti lo khawp mai a. Tiau ral leh Tiau thlang history ah Lusei leh Falam indo thu te a lo hriat thin avangin Thenphunga chu a huphurh pui em em mai a. An Commander Colonel Hasewell hnenah pawh Thenphunga chu Falam Chin Sipaite ho lo turin a thlen nghe nghe a, mahse, a rawtna hi a lo pawm ta chuanglo a ni ang, Pu Thenphunga chu an chah chhuak ta tho a. Heta a hna ber chu Commandant a ni ang a. An mawhphurhna chu Japan sipai ho nawr a ni. Lo hupurhpui em emtu khatih laia Falam bial DC Stevenson ngaihdan ang lo tak maiin Falam unaute nen chuan an thawhhona a tha ta hle mai a. Pu Thena pawhin Falam unaute chu huaisen a ti a, taima a ti em em mai a. Tin, Mizo nena unau chhulkhat chhuak kan lo nihna te chu a takin an zing atang hian a zir chhuak nghe nghe a ni. Indo buai a han reh deuh a, Japan sipaite an tlan chhiat hnuah Sipai Hmunpui lama kir leh tura an tih pawhin Falam sipaite hian an ui ta em em mai a. Vawikhat phei chu a kir phah leh hial reng a ni. Hetah hian Falam unaute hian an tawngin Sailobawihpa (Sailo lalpa) tiin an koh phah ta nghe nghe a ni awm e. Lehlekah chuan Burma rama British Pilot Japan ho man leh Japan sipaite chetdan enthla tur tirh a nihdan te kan tarlang tawh ang.

Chhunzawm zel tur

'Lam Ang Ka lo Let Leh Ta E' Vala!

Thla khat zet Zorama ka thang vang vang hnuin ni 27, march 2008 hian Ka chenna ka thleng thla veleh ta. Zoram ka cham chhung hian, harsatna emaw buaina emaw ka nei meuh lo va. Ei leh In lamah erawh pumin a lo ngeih teh chiam loh avangin insiamrem mai a lo harsa a. Thenrual tha leh hmelhriat thaten chaw eiah min sawm pawh tam tak chu ka kal thei meuh lo a ni. Amaherawhchu, hun erawh hlawk takin ka hmang liam niin ka inhria a. Min enkawltu Pathian chungah lawmthu sawi mawlh mawlh tur ka va ni teh lul em. Ka hawn chhan pakhat Ngopa lama ka Pu te thlan siam that erawh rokhawlhna avangin kan thulh leh ta rih a.

Kan mithiamte zingah Brig.T Sailo pawh darkar 3 aia rei mah kawmna hun ka nei thei a. Kan hlim tlang hle. A ni hi mi duhtui tak leh mi tawng mai mai lo a nih avangin kan inkawm tak tak hmain tunge ka nih a, khawi lam chhuak nge ka nih tih chu a hriat duh hmasa ber a ni a. Thlahtu atang leh ka nu leh pa te khua atangin ka han insawi te te a. A hnuah chuan chhungkhat hnai takah kan inchhuah ta nghe nghe. A nupui pi Siami pa pu Dahrawka hi Khawdungsei lal thin ka pu Hrangchhuana te ina lo seilian a lo ni reng a, hei hi a nupuiin a rawn sawi chhuak a, kan chhungkhat dangte pawh unau ang maia an lo en thu te an sawi ta zel a. Tichuan a ni pawhin nel takin min kawm theih phah ta a ni. A ni hi mi ze nghet tak leh tawng tamlo tak mai a nih avangin a thil hriat leh hmuh zawng zawng pawh sawichhuak ngai lemlo mi a ni a. Heng avang hian mi tam tak chuan a thiamna rengah pawh thiamlo an chantir fo thin a ni. Mahse, hei hi thil tha ber a ni lo nia ka hriat thu te ka sawi ve a. Chung thil tam tak chu min hrilh ve nualin ka inhria a. Video camera ka lo kenglo chu ka inchhir ngei mai. Kan inkawmna zawng zawng kha a buin siam teh reng ila, thangtharte tan a va hlu dawn em. A ma chanchin a ziahna 'The Army' tih chu min present a, kan lawm hle mai. He lehkhabu bawk hi MPC Head Quater atangin Pu Dr.Kenneth Chawngliana'n mi rawn present ve leh bawka. Ka lawm thuahhnih khawp mai.


Ka mi chhuan te zinga mi HT Sangliana nen hun remchang tak neiin kan inkawm thei bawk a. Tin, nilengin kan inzui a. Kan zingah hian 'Zoram Kuthnathawktu Pawl, president pu Thankanglova' a tel ve zel bawk a, a ni nen pawh hun remchang insiamin inkawmna hun tha tak kan nei thei a, ka lawm hle. A bik takin Thingtlang lama kan unaute dinhmun chhiat zia leh chem sen hial lek tawh mai an duh thu te ka hriatin Zoram hmasawnna hian thingtlang a thleng pha lo hle a ni tih min hriat tir a. An hmel leh an kut leh ke te ka han thlirin lungawi thei ziazang an lo ni lo. Heng te avang hian Zoram politic chu her rem a lo tul ta a ni. Tin, Pu Sangliana ngei pawh Zorama chuang chhuak a, Zoram siamthat chu a tum ber a lo ni ta a ni. Zoramah khua a var tawh ang em? tih erawh beiseina mai a la ni rih awm e.


Mi huaisen leh zahpah nei lem lo, dik nia a hriat huai taka kaltlang pui mai ngam thin Pu M.C Lalrinthanga pawh a chenna in ah kan han kawm a. Thalaite ngaihven hlawh ber te zingah Zoram politic chiri mek chu a ni tawh nia a hriat thu leh chu mi avanga a lawm thu te min lo hrilh a. A ni nen hian Mizo Union hun atanga MNF hun thlenga Zoram politic dinhmun te min lo hrilh chipchiar hle a. Tin, Pu Hawla chungchanga a lehkhabu ziak min present nghe nghe. Kan beng a var phah hle a. Zoram hma hun lo kal zelah thawkho zel turin kan in thlah liam a.

Mizo Culture leh Society venhimna kawnga kan mi huaisen leh tlawmngaite zinga mi Pu Malsawma Kawlni leh Pu R.Zamawia te nen pawh hun hlimawm tak hmangin kan inkawm thei a. An ni hnen atang hian ramhnuai boruak leh a kaihhnawih bakah thangtharte tana rohlu ni kumkhua tur 'Mizo Nationalism' thinlung chu vawng nun zel turin kan inchah a. An ni pahnih kawmna hun remchang ka nei thei hi ka lawm a. Pu Malsawma phei chuan an hmalakna kawnga governor hmuh pui turin min sawm ve nghe nghe a. Kum lamah kan pa te rual ni mah se, an rilruah a la thalai hlein ka hria. Dam reng hlawm teh se.


Tin, YMM a an president Mahera nen pawh phone ah vawi duailo kan in be thei a. Ka thuziak fahrah ve te te atangin min lo ralkhat hmelhriat ve hle chu niin, kan in nel tak zek a. Tin, Chhim lama Youth for Mizoram a an president Chhuana lah chu ka rawngbawlpui a lo ni ve zel nen, an ni thalai pawl te zarah beiseina a nung thar hle. Zoramah khua a la var ngei ang.


Kolasib ah YMA leh MZP te tangkawpin Seminar an huaihawt a, keipawh thusawi tura sawm ka ni a. Mahse, ka pum a dik theih loh avangin ka kal thei ta lo va, a ni hian min rawn phone leh a, kal thei lo mah ila, mipui pungkhawm tan thuchah tlem tal nei la, an rawn ti a, tichuan lungawi takin kan in thulh san ta a. Ka ui hle a. Remchangah zinna hun tha zawk ka la neih ngei ka beisei. Kolasib mipuite rilru sutthlak a ropui ka ti hle.


Thildang chu sawi rih lo mai ila, kan thlan laihna lamah thingpui rawn semtu MK-i chanchin te, Malaysia kal tur Lengpuia ka han veiliam Maggie leh Hlutei te pawh kan sawi tel rih lovang a. Ka rawn hawn lama ka chuanpui Belinda te, Mapuii te, C.Lalhmingmawii te leh midangte pawh kan sawi rih lovang. Ka Bike nena ka chetsual thu phei chu sawi rih loh a him ang ka ring hehe. Chuti lo chu kan hotuten a sei an ti lutuk palh ang e..:) Tichuan, ka nau te pahnih Baby leh a fanu Sailotluangi, Ka nau Sangzuala leh a fapa Lalropuia ten Lengpuia min thlah liam ta a..Ka ngai dawn hle mai.

Ka Nu, Khawnge I Awm?

Kum 6 ka nih laiin ka pa'n min boral san avangin kan unau mipa pahnih leh hmeichhia pahnihte chu ka nu hovin kan khawsa a, ka nau mipa hi kei aiin kum 2 chauha naupang a nih avangin kawng engkimah kan in thurual tawk viau zel a. Hnahram thawhna reng rengah kei aiin chawrche deuh hlek zawk mah se, ka pur ber a ni a. A tello chuan ramhnuai leh thim tham takngialah pawh kei mahin ka kal tam lo hle thin. Kan farnu te erawh sikul an kal thin tih loh chu in lama ka nu hnathawh lo puih leh khawsakrel chu an hna a ni ber a. Mite angin khawsa nuam tak ni lo mah ila, keimahni tawkah kan hlim ve em em thin a. Pa kan nei lo na a, ka nu hian Pathian chu kan pa a nih zia min hrilh nawn fo thin a, engemaw chenah pa mamawh ve viau thinin inhre mah ila, beidawn chang leh mamawh changa kan auh ber chu kan Pathian chu a ni a. Kan inhnemna awmchhun pawh a ni.

Ka nu hi Lal fanu a ni a,tin a pa fa hnuhnung te zingah a upa ber a ni bawk a. An naupan chhiat lai zawngin hna hram leh ramvah ilo an nei ngai meuh lo va, thenawm khawvengten sa an kahin an ei khawp an hleh a, hna hram leh hlothlawh ni se, khawtlangin an pui fo thin. A pi leh pute hunlai atanga rethei ngai meuhlo an ni. Tin, nunphung pangngai tak leh hreawm hre lutuk lovin a tet lai hun a lo hmang thin a. Kum 1953 vela lal te lalna a tawp khan an lo harsa chho tan ta a. Tin, a pa fa hmasate ho pawh sipaiah te tangboin, an lo inthen darh hlawm ta a. Ka nu chuan upa ber chan a lo chang ta a, a pa hriselna a tha lo ve leh zel bawk nen, engkim mai chu a koah a innghat a ni ta ber a. Nau 7 lai a nei lehnghal si a, a mawhphurhna chu a rit em em mai a ni. Dinhmun nuam sa ve tak atanga an dinhmun lo harsa chho chu sut tlang a lo ngai ta si a. Mipa leh hmeichhe thawh chi pawh thlu lo va, a vai hma vek a lo ngai ta a ni.

Chutianga ramvah leh leipui huan thlo va, lo seilian a nih avangin a rilru pawh a huai hle a. Zan thim leh misual te pawh hi a hlau ve vak lo va. Ramsa leh ran te hi a hlau ngailo. A tul phawt chuan zanlaiah pawh amahin a feh ngam a ni. Piputen "Sailo Ngurpui" an lo tih rilru hi a pu zo hle hian ka hria. Amaherawhchu, chutianga nu huaisen leh pa tak, taima leh hreawm hre vak lo e tilo chuan, a fa 4 ngawt mai, dam chhunga han hmeithai pui chu a huphurh hle a. A huphurh chhan ber pawh amah hian thingtlang pawl 4 thleng chauh a zir a. Chuvangin, a fate lehkha zirtirna kawngah a insit em em mai a ni. Tin, a nulat laia a tul tul thawka tlangval tluka an lo chhawr ber a nih avangin pasal han neih a, chhungkuaa hlim taka khawsak te chu a thlakhlel ber tur pawh a ni ngei mai. Mahse, vanduai a siamin ka pan a hun hmain min thihsan leh ta si a. Ka nu rilru beidawn dan tur leh mangan dan tur hi ka ngaihtuah nawn fo thin.

Vawikhat chu, thlahlel taka ka nu feh hawng hmel hmuh tuma kan thlir reng laiin a hmel reng reng kan hmu ta lo va, tlai khua a lo thim a, zanriah ei a hun tawh hle si a. Chutih laiin kan kawt kawnga mi feh hawng te chu hmuh tur an vang tial tial mai si, ka nu hmel hmuh in beisei chuan dingdithlip tak meuhin ral hla taka lo lang det det tawh phawt chu ka nu a nih beiseiin kan thlir a. Mahse, ka nu hmel reng reng kan tawng ta lo. Zanriah ei a hun tawh a, mahse ka nu tello chuan ei harsa kan ti bawk si a. Kan farnute phei chu hlauthawng takin inchhungah an mittui a hnam tiam tiam mai a. Ka nau mipa nen erawh in ti pachang takin 'a lo thleng tep tawh ang' tiin kan inhnem hram hram thung a. Mahse, zan a rei tulh tulh a, tlangval nula rim hawng zai ri chauh lo chu thawm dang reng a awm tawh si lo. Kan va mangang tak em.

Chutia ka nu lo hawng ta reng reng lo chu, huphurh takin ka nau nen chuan zawn tumin kan insiam a, kan pheikhawk te, kan lukhum te nen inthuamin, kan touch light te chu kan han dap a, kan farnu te erawh chu in ah lo awm tlat tura kan tih avangin hreh takin in lama lo awm chu an tum ve fan a, mahse, an mahni hmeichhe naupang pahnih chauh zan rei tawha in lo nghah chu an zuamlo hle tih an hmelah pawh a hriat theih a. Chutihlaia kan unau thinlung chhunga awm chu ziakin hmu thei ila chu "Ka nu khawnge i awm" tih hi a ni vek ngei ang. Kan chhungkaw uap lumtu ber leh kan eng kima engkim ka nu, a feh a rawn hawng ta reng reng lo chu a hmangaih a fate tan chuan ngaihtuah awm tak a va ni teh lul em.

Kum 9 ka ni a, ka nau hi kum 7 a ni a. Kan unau chuan kan chhuak ta a. Kan han tawng te chu kan khur deuh der der a, ka nau hian kei aiin thim a ngam a, zan a hlau lo zawk a, mahse, a u zawk ka nih avangin hlau ang leh hreh anga awm chu ka duh lo va, upa zawk chan pawh chu thei leh theilovin ka chang hram hram a. Thim thamah chuan kan kal zel a. Kan leipui kawng lah chu a zim em em mai a. Bawng emaw ramsa erawm pawhin lo zawh ve se, han inkenna tur eih hi a awm lo va, in hmu lawk sa lo kan nih phei chuan kan insu chawrh dawn a ni.

Tluang takin kan leipui chu kan thleng ta a, kan tih hmasak ber chu, ka nu auh chu a ni. Kan unau chuan kan theih tawka ringin "Ka nu khawnge i awm" kan in tih chhawk a, kan au thin a, mahse, kan au khawk ri lo chu min chhawntu reng reng a awm ta si lo. Kan lung a chhe tulh tulh a, trah aw zetin "ka nu khawnge i awm?" kan lawm lawm a, chhangtu rawlri reng reng kan tawng ta lo va. kan hlauthawng tulh tulh a, kan hlauhthawn ber chu sakei hrang leh misual kut a ni a. Mahse, chu chu he hunah hian kan ring phal meuh lo. Ka nu'n "eih ah, in lo kal a ni maw, he ta hi ka awm e" a lo tih chu kan beisei ber leh kan duhthusam chu a ni. Mahse, kan au eih zo ta si lo va, beidawng tak leh trap zawih zawih chung chuan kan leipui thlam chu kir sanin, in lam pan chuan kan hawng leh ta a. Ngawi rengin kan kal a, kan rilru erawh sawi ngai lovin a inhmu chiang hlein ka hria.

Kan farnu te beisei ber tur ka nu hmel chu kan hawn sak dawn loh avangin hreawm kan ti hle a. Thlaphang taka an lo awm tur te chu rilruah a awm reng mai si a. Chutia beidawng tak leh hreawm ti taka kan sekawtrawlh kan hawng chu ka nu aw kan hre ta a.. ka nu chu in ah a lo awm tawh a ni tih kan han hria chu kan va lawm tak em.. ka nau nen chuan rang mang khengin inchhung lut hmasa nih inchuh ang maiin kan tlan lut a, ka nu ngei mai chu kan hmu ta a, kan va lawm em.

Ka nu hian a hna laklawh tak chu a karah chawlhni a tlak dawn avangin a thlawhhma chu zawh hram hram a lo tum niin, thim thamah a lo thawk a, tin a hawng lam chu a tlai tawh em avangin pumpelh kawngah kalin a zawngtu a hmangaih a fapate pahnih nen chuan kan intawklawi a lo ni a. Ka nu tello va darkar tlemte awm pawh harsa kan tih a, kan mangan si chuan, ka nu chu keini unau tan chuan "khuanu" a ni ringawt mai.

(Hei hi 'True Story' behchhanin, chhiar nuam tura her rem a ni)

Blues & Rock Jam

Hotupa Avena'n mi tiphur laklawh pek a, Mizo ten kan ngaihhlut leh kan hla thulkhung 'kan Zotlang ram nuam', han zut teh' a tih fiamthu ka la hrereng a, mahse hei erawh a zut thiamten han zut raih raih se, ngaithlatu lamah ka tang zawk ang e, ka ti deuh a. Hei 'Blues & Rock Jam' Music Sound track awmsa Gibson.com ah ka hmu fuh hloh mai a. Kan naupang laia hla lar Billy Ray Cyrus hla 'Achy Breaky Heart' tih te kha kan duh thei teh a sin.

Hmanlai rock ho hian lung an tileng fo thin. Mahse, Guitar Solo erawh ka duh ang angin ka phuah kual vel mai mai a, ka inhlei tih pah fawm mai mai a ni. Note pawh ziak lem lovin hearing maia zui a ni a, Minor Pentatonic Scale a ni hlawm a, tin a scale board luh fuh lohna deuh hlek te pawh a awm a, thutak pui tlak pawh a ni lovang. Tin, ka guitar ri hi photo camera atanga microsoft windows movie makera han lak chhawn hian a ri a chher tlat mai a, Les Paul 'sound' an tih ang pawh a lang chhuak thei lo a ni. Han tih reh dan ka thiam tawh si lo va, a chher chhek chhek dawn ta a ni. Kan hotupten han ngaithla zo se, a rang thei ang bera delete leh thuai a ni ang...:)

Ka Chetchhiatna Bawk

Chetthatna sawi tur nei meuhlo tan chuan chetchhiatna bawkin chhunzawm leh mai ang aw..a ngaihna a awm hlawl lo a nih hi..:)

Kum 2000 kha ni tain ka hria, Pune-ah Thal Favang Kut kan hmang dawn a, Zoram lama zaithiam pawh kan sawm ve a, amaherawhchu an rawn tel thei ta lo hlauh mai a. Kan president thianpa Dina lah chuan an rawn tel theih loh ro ro chuan Rock Concert i siam tel tho ang u, a ti ta deuh tlat mai si a. Keini Biak In vela mi zai rem sak leh mipui zai rem ve sawih sawih thin tan chuan Rock music han khawih chu a huphurh awm hle mai a. Mahse, midang han pur mai tur an awm hlawl si lo va. Music Incharge ah min dah hmiah mai bawk si a. Tichuan, theih ang ang chuan hla chu kan han zir ve ngial a. Instrument nei tumah kan awm lo va, mi ta kan hawh chawp vel mai mai a ni a, amaherawhchu, kan chungah an tha hlawm viau mai a, kan duh duh hunah kan hawh sak mai a, keyboard te, guitar te, Drums te chu phal takin kan hmang hlawm thin a. Kan tluang ang reng viau. Tichuan a ni chu a lo thleng ta a, Fakna hla leh Lenglawng hlaten bul kan han tan a, kan la tluang viau a, kan zaithiamte hi Lalliansangi (LSi) te, Flora-i te, Michael M. Sailo te Ruata Pautu te bakah zaithiam thenkhat an awm nual bawk a. Zan boruak a rawn thleng a, Open Air lama chhun zawm turin kan inbuatsaih ta a, kan rock tak tak tawh ang chu tia kan phur teh lul nen, kan zai hma lawk mai hian kan Guitar leh effect neitu Bangladesh pa hian urgent em em mai hian a rawn mamawh thut mai a. Phal loh rual a ni si lo. Kan hawihai ta hle mai a. Kan guitar pakhat zawk chauh tal chuan tiin a hang chuan kan zai ta hram a, ZoRocka hla Jesse Rock & Roll tih hla tak mai kha Michael M.sailo hian sak a duh ta tlat mai a. Effect ber kan nei ta si lo. Guitar solo hi chu tello mai ang aw, ka tih lahin a duh bawk si lo va, a han zai a, solo part ah chuan, 'Zut rawh le, zut ta che, a rawn ti ta mawlh mawlh mai a. A hangin ka han zut ta tlawng tlawng mai a. Ka zah dan chu zak tak ka ni ringawt. A hnuah kan thianpa min duhsaktu deuh mai hian Thianpa, Zut lo la chu i hming tha zawk ang mawle..mi rawn ti a, khaw hawi a zim duh teh a sin aw, ka dam chhunga ka theihngilh tawhloh tur te zinga mi a ni ngei ang.

Vawikhat leh chu, Pune kan awm lai bawkin kan thianpa Martin-a Bike tereuh te(Safari)hi kan hawh sak a, Pune College ah mi pakhat rawn thleng thar hi admission kan tih pui a, kan hawng lam chu kawng zim tak pumpelh kawngah kan kal ve khanglang a, Martina Bike hi a break a tha lo va, hmanhmawh taka ding tur phei chuan bang sut deuh chawrh a lo ngai hi a lo ni a. Kawngah lah chuan ke a kal an tam ropui mai si a, zawi te te hian kan kal chhet chhet a. Mahse, kan lo tlan chak deuh tho a ni ang chu, ka han break dawn a, a ding ta lawk si lo va, kan hmaa ke a kal Vainu pakhat kum 45 vel awm hi a mawngah ka nawr ta pek a lom, ka han break a, a ding zeuh a, a kal leh zeuh a, a ding leh zeuh a, a kal leh zeuh thin a, a mawng chu kan su deuh zawt zawt mai a, a position phei chu nalh fahran lo tak a ni. Eu takin a kal sawt deuh zawt zawt a ni ber ang chu. A hnuah a thin hi a rim lutuk a, Marathi tawng hian a ang zuah zuah a, ka hmaiah chuan mi rawn beng zawt mai a. Keini lah nuih za lutuk chu insum thei hek lo, a ni lah chuan kan tihluihah a ngai a ni chek ang chu, kan han nui te chu a thin hi a rim em em mai a. Mipui ho lah chuan min en thap mai si a, a hnuah chuan a zahthlak tiah tiah khawp mai.

Bike bawk: Pune kan awmlai kha chuan Sunday inkhawm kan bang hi thianzahoa chawei khawm hi kan ching hle a. Sa lei sa kan lo nei ngai si lo va. Vawikhat chu kan inkhawm bang hi Kan in sawi phur a, nula thenkhat kan sawm tel ve bawk a. Kan thianpa Dina(Kingkonga) hian a leina ka lo tum ang a, kei chuan ka lei peih lo, ka Bike ka thawh bawk ang, a ti a. A ni hi zirlai kan nih lai atang tawha IKEA Company a han tha tak thawk tawh a ni a, a kamding fu mai a. Tichuan, kei leh ka thianpa Rammuana chu Bawngsa lei tur chuan kan tlan ta vang vang mai a. Minutes 40 tlan zeta thui a ni a. Hmanhmawh em emin Bawngsa chu kan han lei a. In lamah lah chuan kan sa lei nghakin nula leh tlangval ho an thu thup tawh tih kan hria a. Kan hawng lam kawng laklawh em em maiah hian Trafic Light chu a sen ta thut mai si a, a hrin hun kan nghah laiin kan Bike chu a thi ta thut mai a. Red a zo va, Green a rawn lang a, ka han kick thin a, ka kick nung thei ta si lo, a hmasa bera ding ta chuan kan hnunga Bus leh Motor zawng zawng kan dang bet vek mai si a. Ka thianpa Rammuana chuan, a zahthlak em mai a, khi horn a ri nasa a nia. Miin min en thup lehnghal. Han ti vat vat teh. A han ti a, kei lah chu thlan sa phul kaiin kan kick a, mahse a nung zo ta ngang si lo va. Kawng sir lamah chuan kan in nawr ta a. In thleng rak mai hi ke nen kan nawr pek alom le. Vanduai thlak tak maiin ek kan la rap pherh zui a, hmanhmawh teh lul nen, kan ke kan thing phawrh phawrh a, kan kal lui zel ta tho a. Darkar khat pawh reilo tur kha Darkar 3 hnuah in kan thleng chauh mai chu.. Thiante hmel hmuh a nuam fahran lo khawp mai. In kan thleng a, engmah pawh sawi lovin, Bath room lamah kan ke uih zet chu kan sil fai hmasa te te a la ngai zui a. Bike chinchang hriat loh khalh ngawt chu ka sim ta ngei mai...:)