Zoram Zunzam

Tuk khat chu ka in ngaihtuah lunghnur a, ka nu han biak mai ka tum a, a lo leng bo daih mai si a. Ka nu tluka ka ngainat leh ka biak fo Pi Lalsangzuali Sailo lah chu biak tur a awm tawh si lo va. Ka khua a har ru hle a ni. Khawhar zual changa ka han biak veleh zauh thin thiannu runlum nuthai chang tawh Daduhi lah chu chhungkim lenlai chenin London khawpuiah a khua a har lo nasa tawh mai si a. Han biak buai rual chi lah ni suh. Internet ka han khawih dawn a, ka mit lamin a lo ngei ta deuh nge ni, a thip vet tawh mai a, khawih tam loh a that zia ka hre si. Ka guitar ka han hmet rak dawn emaw chu aw ka tih lahin, a mood ah ka awm thei ngang si lo va. Thiante in lamah ka han leng chhuak mai teh ang, ka han ti zet a, mahse nikhua chuan lenchhuah lohah min tlak ta zawk a. Tichuan, ka khumah chuan ka muzal ta mai mai a, lehkhabu chhiar ka tum zet a, mahse a fuh chuang si lo. Ka rilruah chuan ka thian te, ka chhungte, kan thenawm te, kan naupan tet lai te chu a lo lang riai riai ta mai a. Eng dang ngai lovin ka suangtuah ramah chuan ka cheng ta ni berin ka inhria a. Darkar tam tak chu ni mah suh se, chu suangtuahna khawvel thlawhtheihna chuan min lenpui veng veng mai a, hmana kan tuanna tlang leh mualah te chuan min hruai kir a, Muvanlai ang maiin thangvansang atangin ka chhuk en em ni chu aw tih theih turin a fiah kurh mai a. Nuam ka va ti em.

Chu ram chu Romei khu zam raih mai chuan a lo bawm chiai mai a, a chhehvela Zobawm dingdi te chuan ka lung min len a, va tinrengten an tlan thin Tuangtuah par te chu a vul lai tak mai a lo ni bawk a, a par tlantu sirva leng rualte hlim thin zia te kha aw, Sakhi leh Sazuk te tana chawtui ber mai Thingvandawt te chu a rah bawr lai tak mai a lo ni bawk a, phunchawng leh nauban par te chu mawi takin an par kur nghiau mai a. Tlangsam leh zapanhlo erawh a kuhmum a awm tawh lo va, a par awmchhun pawh a tang par ang maiin a chuai tan tawh a. Han deh deuh phei chuan a til ar ar mai thin. Kan han ram vak a, vahluk leh ram-ar beiseiin thawm dim zetin kan han vak thauh thauh mai a. Chutihlai chuan,vaukama ngaihngam taka lo tla kerh kerh Vahmim leh ram-ar kan thawng thlawk dawr dawr ta mai thin a ni. Chu suangtuahna khawvel chuan nunhlui min fan tir zel a.

Unau hmelhai hunah zet phei chuan Siahthing zar bela zaitin rem thiam Sirva zai te chuan hawn a hun tawh tih min hriat tir thin a. Kan vanneih chang phei chuan ram-ar tui leh thuro nupa te kha kan ak hawng ve thin kha a ni a. Vanneih zual chang phei chuan chingpirinu pawh khawih phak lek lekin kan sir lawkah a sawt auh auh thin a, Vau ngaw khup atanga riakmaw nau ngaia tap ri erawh hriat a nuam fahran thin lo. Hre ngailo tan phei chuan chak mangkhenga tlan dawr dawr na tur a ni. Mangkhairalveng leh vamur hramri erawh chuan eng emaw ti zawng takin lung min len a, khua an tihar ru tlat thin. Changkak thlawk del del te kha a mawi thin ngawt mai. Hlawhtlin deuh chang phei chuan in lama chaw eia min lo nghak tlattu ka nu leh ka naute thawm hriat chak hrim hrim avangin, thim thet thetah pawh kan tlan haw dawr dawr thin kha a ni a.

Naupang pawnto rual kan ni a, khawlaia 'tin dial dial tin dial' kan han ti a, kut invuan tawna kan han in kai diat diat mai te leh, ring zet zet a 'lallo kawng ka kian ngailo' kan han ti rual thep thep mai thin te kha hringnun bul tanna hlu tak a va ni teh lul em. 'Kinga lu thleleka, laikinga lu thleleka' ti paha kan han thle dual dual thin te kha kei ka tan a hlu si thin. Zing khua a lo var a, Arpawmin kan han chhuak leh hna hna mai thin te kha, engto nei lo rual kan nih a va hriat thin tak em. Kan Arpa chhiarkhuan huai theih zia te kha aw. Zofaten Sappui nun reng ngai bil lova, a thlum a al ei za ho va, ngaihngam taka vahkhuai ianga kan lenna ram chu ui tak chungin ka hawi kir san ta rih a.

Tuan leh mang atanga ngaihngam taka kan pi leh pute tuallenna, sahrang leh mihrang hmaah pawh zamlo tea do an lakna khua leh tui ngei mai chu kan Zoram nuam hi a va ni teh lul em. Israel te iangin babulon ramah te chuan zion hla mawi rem ve kher ngai mah suh se la, he tuipui ralah hian Zoram Zunzam phur zawh erawh a har lua ka ti. Tuipuisahlahah te chuan ka tingtang bang ve kher lo mah ila, engtinge Miramah hian kan Zonunmawi kha ka hnuchhawn theih ngawt ang le. A ni, tuantul vanga inthen ngai hi hringmi lengte chan atan chuan a rawng lua deuh lo maw tih mai a awl fo. Chhimthlirpui a lo hrang a, kei ka thinlaiah lentu chhawl iangin min vel a, ram a zawnga ram nuam leh mawi pawh, ram a zawnga ram hreawm leh nunrawngah a lo chang thei teh meuh mai hi a lo ni. Kan rama thenawm khawvengte ngaihngam taka kan han inkawm dar dar thin lai te kha suangtuahna ramah chauh lo chuan han ngaihruat thiam pawh a har ta talh mai ka ti.

Kum hei leh chen mahten, an sawi thlang sappui iangin luiral rammawi kai mah ila, nang ngaih lai bang ni awm dawn si lo, khuangruahpui sur haw pui luang te leh turni sa virthli leng pawhin a len zo lo va, a tleng fai zo hek lo. Aw, Zoram zunzam leng ngaih hi a va na em. A ni, a len hian a leng zual e, tinkim dawn changin hmana lungrualtea chhungkima kan lenna tlang te, kan zolur leh thal romei zam chiai te, Zolentu leh lalthang zai nem diai mai te chu thinlaiah a cham reng a. A ni, Zozia leh Zonun te chu puan ang hnawl zai kan rel lawng e, kumtluang pawhin.

(Hmasang kan piputen, Sahrang, mihrang hmaa zamlo va, Luchhum banchhum huama an lo venhim, Ngaihngam tea laitual an lenna Zoram.!! A thlum a al pawh ei bil lo vin, Sem sem dam dam, eibil thi thi' ti a, thih leh ruam khatah, dam leh tlang khatah' an lo tihna ngei mai chu he Zoram hi a lo ni si a.)

Chu ram nuamah ngei mai chuan, chung vansang atanga Zan lalpa leh zan lalnu Hrangchhuana leh Chawngmawii te chuan lanu valrualte tana malsawmna nih tum ranin an en mawina an chhuah hram hram thin a, Pi Hmuaki erawh chuan zaitin phuahtin Zonun a lo awi thin, Saikuti leh Laltheri ten an di vallung an hnem thin a. Ropuma leh Kamlala ten pheihkhai rual takin zai an sa a, Jesse Lalrova leh Laltuaia te an her thul thin. Chu Zoram ngei mai chu mizo hla kungpui sakhming chullo Rokunga'n 'Kan Zotlang Ram nuam hi chhawrpial run i iang e' a lo ti hial a. Vankhama leh PS. Chawngthu ten zaitin vawrin chhuatpui rem mam laiah an chheih thung. Zoram leilung a ral a nih loh chuan an kutchhuakte hi a boral tawh dawn si lo, an va hlu em.

Suihlung muang te a Zofate tuallenna Zoram hi, mawina tinrenga thuamtu chung Pathian van lalin vengin, hual him zel se, hlemhletna leh sualna te chu thuam ang do zelin, in hmangaih tawnna nen thuam zel ila. Leilung leh a chhunga awm zawng zawng a boral hma loh chu Zofate luah ram nuam lo ni zel se ka va ti em. Hei lo liam a Zunleng ngah, thlang sappui ngai bil lo va chhawrpial run kan kaina ram ngei mai hi, kan ram kan tih theih awmchhun chu a ni si a. Nang leh kei hi khawiah pawh awmin, changkang viauin in ngai thin mah ila, he 'Zoram Zunzam' ah ngei hian chhawl ang kan uai zawr hnap reng dawn a nih hi mawle..

Thlahtu lam thung

Ka Pu Shillonga chanchin atangin lo chhui hmasa ila. Aizawl dintu leh lal hmasa ber chu Lalsavunga a ni a. Lalsavunga chuan Vanhnuailiana, Lalphunga, Thawmvunga, Lalchawngpuii (Laltheri) Chawngpuituali(Vanpuilala nupui) leh Ropuiliani (Chhim lam lal Vandula nupui) te a hring a. Vanhnuailiana chuan Liankhama, Lalburha, Dothiauva, Buangtheuva leh Chinhleia te a hring a. Liankhama hian Hrangchhuana, Hrangkima leh Thangkhuma te a hring leh a. Hrangchhuana chuan Lalzidinga, Phungchawnga leh Shillonga te a hring a. Shillonga hi ka pu chu a ni a. Engtia Shillonga tih hming pu tlat nge a nih tih hi zawhna awm thei a ni a. A pa Hrangchhuana chu Khua leh tuite tana mi tha leh british sipai ho thu a awih avangin Shillongah chawimawina nopui pek a ni a, hei hi an nupa a an kal laiin ka pu chu Shillongah a pian avangin Shillonga an tih phah ta a ni. A lo seilian a. A u Lalzedinga chuan kum 1920 kham matric a pass ve bawk a, mizoramah matric pass hmasa ber pawla sawi thin a ni. Nupui a neih hnu reilo teah Ngopa awpin a indang a. A nau Phunchawnga pawh Khawkawn khua awp turin a indang ve ta bawk a. An te ber ka Pu Shillonga chuan a pa awmpuiin inpui a luah a, a pa thih hnuah Khawdungsei chu a awp ve ta a ni. Lal ban an nih thleng khan a awp.


Ka Pu Shillonga hi mizopaah chuan a sang pawl tak a ni a. Fit 6 thuak a ni. A nu te chhungkua hi Mizoramah chuan mi sang chhung an ni a, R.Thangmawia of ZoRo chuan ka pu nu nau mipa te chu; 'Ngopa kan awmlai chuan an rawn leng lut hi kawngkapuiah pawh an kun a ngai a, khanchhuk te pawh hi an ban pha hial hlawm a, an va sang e aw', a ti thin. Tun hnu hian mi zawt lehling a, ka hre tawp si lo va. Pu Tumpanga te unau an ni hlawm awm e. An ni hi ka pu nu nuta te an ni.

Ka Pu Shillonga hi kum 1954 thlengin a lal a, a hnuah lal titawp an nih khan ei leh inah an lo harsa tan a, reilo teah Mautam a lo thleng ta bawk nen, a unau hmeichhiaten aizawl lama pem tura an tih laiin Manipur lam phai kuam a zuam ta zawk a. Buh leh bala intodelh leh thlawhhma neih chu a tum ta zel a ni. Tunhnu hian a nau hmeichhe la dam te chuan ka u khan kan thu awih ni se, khatih lai kha chuan aizawlah hian lal tan chuan inhmun pawh an duh lai lai an kawka, an pe mai thin kha a ni si a. A duh tlat lo pek a, an ti thin. Kum 1977 khan Lamkaah a thi a, Lamkaah bawk vuiliam a ni. Ka Pu Shillonga te chhungkua hi mi ngilnei tak, mi pawisawi hlau tak leh thulai tak la thin mi a ni a, chuvangin a pu atang tawhin an unau ni lem lo, awmpui hi mi tam tak an inah an cheng thin a. Chhiahhlawh ang pawha en chuang lovin, unau pianpui anga an en pawh tam tak an awm a ni. Tin, Mizoram CM ni tawh T.Sailo nupui pawh hi a nulat tleirawl thlenga an ina cheng thin a ni.


Ka Pu Pabawka (Hrangthiauva) chanchin ve thung: Ka pu Hrangthiauva hi an koh duat nan Pabawka an ti thin a. Mizopaah chuan a sang pawl tak fit 6 dawna sang a ni a. Mitmeng dur khuih mai, hnar bang sang tak leh ngo tak mai a ni a. Mi tam tak chuan Sap thlah emaw an ti fo thin. A nu chu Vuta thlah Liannguauva farnu a ni thung.

Ka Pu Chawngsavunga atangin: Khawzawl lal thin chu Chawngsavunga a ni a. A hnuah Khuangphah khua a din leh ta a. Hnahlan khuaah a unaute an lal bawk a. Reilo teah in tam tak an lo tling leh ta mai a. Mi rilru zau leh chhungkaw rual tak an lo ni bawk nen, a rorel thiam zia chu an sawi fak thin a ni, an ti thin. Chawngsavunga hian Lalthantuma a hring a, Lalthantuma hian larna chihnih a nei a. Chungte chu; Japan ral a lo len khan, Hnahlan leh Khuangphah vela an che na hle a. A pa a thih tawh avangin Khuangphah leh a chhehvel a awp nghal a ngai si a. Fapa mal a ni bawk nen, a rilru pawh a buai thin hle a ni awm e. Japan Sipai hovin a khuaah an flag an tar kulh ta mai chu, a duh ta lo va. Ka khuaah hian Japan flag a awm a thiang lo ve tiin zanah a lo la thla hmiah mai a. A tukah Japan sipaite an rawn kal a, tunge kan flag tar hi pawt thla ngawt a? tiin an zawt a, mipui te chuan an lal chu an kawk a. A ni chuan, zam hmel pu reng reng lovin, ka khua a ni a, Japan a ni lo ve, tiin a chhang hmiah mai a. An hlauthawn pui hle a. Mahse, engtinmah ti lovin, huaisen an ti ta zawk hle a. Kawng leh lamah chuan thah nghal emaw, sawisak emaw an ni thin mai thei e. Lalthantuma hi a vannei a ni ang. A hnuah British sipai hovin a huaisen zia leh a thiltih an lo hriat chuan an ngaisang ta hle a. Lawmman pawh an pe nghe nghe a ni.


A hnuah Champhai leh a chhehvela lal zawng zawng chu British sipai lal te chuan an ko khawm a. Lal pasarih ngawt an kalkhawm a, chumi zingah chuan ka pu Lalthantuma chu British chawimawina sang dawng turin an thlang chhuak ta nalh a. Hei hi a lar pui hle a. A hnua a fapa upa ber ka pu Bawka hian ka u hmingah chu mi chawi chuan 'Lalthlanthlangi' tiin a chawi hial. Ka pu Lalthantuma thlah hi sang tak ngo vehvawh, hnar bang sang tak vek an ni a, fit 6 dawna sang vek an ni hlawm. Tunhnuaa ka ngaihtuah hian sap ramah hian kal ve se, an hmel atang ngawt chuan sap an nih lohna an hre reng reng lovang ka ti hial thin. Thingtlang hlo thloa eizawng ni mah se, an mahni tawkah chuan an hmel a eng hlawm hle. Lalthantuma hian fapa ringawt 5 a hring a, a fapa upa ber Bawka(ka pu) pawh hian fa 13 ngawt a nei. Chhungkaw rual tak, khua leh tuite tana chhanfak awm tak an ni a, lal ban a nih thleng khan an lal. A ni pawh Aizawl lama pem thla livin Phaizawl leilet a thlahlel zawk a, Manipur ram awl a zuan hnuin Khampat Bungpui khuaah in leh lo dinin a awm a, Nikum 2007 khan zamual a lo liam ve ta. Kum 90 a dam a ni.

Mite angin an fate lehkhathiam lamah hma an sawn tir loh avangin an thlahtute atanga an rochun darkhuang leh thul te bakah ral laka an lak thri tha chi hrang hrang te chu a riral zo tawh a, kan tet lai kha chuan Vanhnuailiana chibur leh thingrem kan la kawl thin a. Thingrem hi Meitei ral lak an lak a ni mai thei. A chibur pawh tunah chuan khawiah nge a thangbo tak ka hre ta lo.

Ka Chetchhiatna..:)

Chetthatna hlir hi kan ta tur a ni emaw tih hi a awl khawp mai a. Chetchhiatna te hi kan ta ve tho hi a lo ni a, a mawi tawka chawhpawlh ang hrim hian ka nunah pawh hian a inzep tel fo a, eng emaw chang hian rilruah a lo lang leh a, tinuitu awm hran si lo hian mahni tea nuih vur vur a awl duh khawp mai. 'Uipui pawh a vah a vah chuan ek thing a tawng nge nge thin', an lo tih ang deuh hian hmun hrang hranga lo khawsa thin tan chuan boruak in lum let hriat tawk loh avang te leh nunphung a danglam avang te pawh hian chet that reng chu a theih bik loh a ni chek ang chu. Nui vur vurna tur tawk hi chu ka hringnunah hian a tlazep ve leh thin. Chungte chu tlemte chauh lo tarlang ila:

Kan tleirawl lai deuh khan Aizawl New Market bulah hian nula thenkhat kan kalpuite nen kan din laiin car pakhat in turn tur hian a number plate hriam tak mai hian ka mawngah a rawn tai hrawih mai pek a, a thler tuarh mai a, fit 6 lai dawn hian a tet thla a, mawng tam lang deuh thaw hian ka awm pek a, mipui tamna hmun a ni lehnghal a, ka zak mai mai teh a sin.. A tih luih a ti tawp si lo va, han hau vak dawn ila, din lohna tura ding ka ni zawk zamah lehnghal si a.. nula zah rual vel nih lai kha a ni bawk si a, khawhawi a zim duh khawp mai.

Pune Mizo Kristian Fellowship ah kan in khawm hmasak ber tumin kan kal hma ang reng si a, tlar hmasa lamah min thut tir a, nula hmuh ngai lo tak tak, hmeltha tak tak leh no nalh tak tak an rawn lut zut zut ta mai si a. Mit pawh a lo hlei deuh a ni mai thei e. Sir zawna nula pakhat phei chuan lung a dum hman hle mai a. Ban nan lal tawngtaina kan chham zo chu tlar hmasa ber atanga chhuah tur a lo ni si a, ka thiante nen kan han inzui chhuak a, nula lam pawh chuti bawk chuan an chhuak hmasa ve a.. ka hnung chiaha rawn pen chhuak ve nula chuan ka pheikhawk hnunglam hi a rawn rap palh pek a, a lo mawih tawh viau pawh a ni thei e.. a hnuai phah hi a tla hlawk mai pek a.. mawza lo tharlam em em tawh bawk si lo nen, tlar hmasa lama thu kan ni bawk si a, mipui paltlang tur a la thui nasa mai si a, ka va zak em ve aw.. min rahsaktu lah zak bawk.. a hma zawnga ka lo hmuh hmelthatna pawh kha, ka cancel leh vek tih a awl teh a sin.. a hnuah erawh kan in kawm ngeih ta zek a.. kan sawi chhuah chang hi chuan kan in chum awn awn mai thin.

Vawikhat chu MZP president thin ka thianpa te nen hian meeting kan kal ho va fawren ah. Meeting hall hi darthlalang bang deuh vek a nih avangin hre ngailo tan chuan bang neilo emaw tih a awl hle a..ni khat chu Ka thianpa tlai hlau lutuk chu chak fal tak hian a kal nghauh nghauh mai a, darthlalang bang chu bang tih hre hauh lovin a han su pawp mai a, a ri dawp mai a, a hnungzuia chak taka kal keini lawmah a tla a, kan nui dar dar mai a, a rawn leh hawi a, ka hai chhawlh mai a, a rawn tia.. A hnu lawka building pakhat zawka kan coffee in zo, tei chhuak tur chuan thianpa ang bawkin ka han tauh ve leh bawp mai a, nuihtu ni tawh lovin an nuihah ka tang ta zawk a, mi dang an tam nasa mai si a, khawhawi a zim duh khawp mai. Keini chauh pawh kan ni lo, midang pawhin an tauh chawrh chawrh fo mai.. a hnuah erawh darthlalang bang pawh ni lo, bang nei lo hrim hrim pawh kan ban zuau zuau hmasa ta fo..:) mi fimkhur ve tawh te..:)

A hnu lawkah hmanhmawh em emin Rail Station chu Bus nen ka pan phei a, ka thutna sirah hian ka jacket zeeper head hi a tla zep a, a tang tlat mai pek a, a hma atang tawhin ka han pawt a, ka han sik kual vel ngial thin a, a nghet tawlh tawlh emaw tih mai turin a zep thuk telh telh mai a. Rail Station hmunah pawh chuan chhuk thei lovin ka chuang tlang ta zel a.. A tawpah ka han ding chu amah hian a rawn pawk chhuak nawlh mai a, ka han en chian nak alai chuan ka thutna kha a lo che thei a, ka thut hnan mai lek lo niin, ka sira nu pakhat chuang ve lunglawmah a tla a, a nui tet tet reng mai a.. Ka Rel chuan tum chu ka chuanglo chiang teh a sin, darkar khat ngawt ka nghah leh phah.. mi hrelo ve te..:)