Ka Nu, Khawnge I Awm?

Kum 6 ka nihin ka pa'n min boral san a, chuvangin kan unau mipa pahnih leh hmeichhia pahnihte chu ka nu hovin kan khawsa ta naw naw hlawm a. Ka nau mipa hi ka chhang chiah kei aia kum 2 chauha naupang a nih avangin kawng engkimah kan inthurual tawk viau zel a. Hnahram thawhna reng rengah kei aiin chawrche deuh hlek zawk mah se, ka pur ber a ni fo. A tel lo chuan ramhnuai leh thimtham takngialah pawh keimahin ka che fal tam lo hle thin a. Kan farnute erawh sikul an kal thin tih loh chu in lama ka nu hnathawh lo puih leh khawsakrel vel chu an hnapui ber a ni. Mite angin khawsa nuam tak ni lem lo mah ila, keimahni tawkah kan hlimtlang ve em em thin. Pa kan nei lo na a ka nu hian Pathian chu kan pa a nih ve mai zia te min hrilh nawn fo thin a, engemaw chenah pa mamawh ve viau thinin inhre mah ila, beidawn chang leh mamawh changa kan auh ber chu kan Pathian chu a ni a. Kan inhnemna awmchhun pawh a ni.

Ka nu hi ka pa ang bawkin lal fa a ni thin a, tin a pa fa hnuhnung te zingah a upaber a nih bawk avangin an naupan chhiat zual lai zawngin hnahram thawh leh ramvah ilo an nei ngai meuh lo va, thenawm khawvengten sa an kahin an ei khawp an hleh a, hnahram leh hlothlawh fahranah pawh khawtlangin an awl loh pawhin an pui fo thin. A pi leh pute hunlai atanga rethei ngai meuh lo an ni a, hmanlai lal awm ve thei tak chhungkua inthlahchhawng zel inrochunin an phu tawkah hreawm em em hre ngai lo an ni kan ti thei ang chu. Chuvangin nunphung pangngai tak leh hreawm harsat hre lutuk lovin a naupan lai hun a lo hmang thin a ni. Kum 1953 vela lalte lalna a lo tawp khan ka pa te ang bawkin an lo harsa chho tan ta a. Tin, a pa fa hmasate lah chu sipaiah te tang bovin, In an chhuahsan hlawm ta si a. Ka nu chuan upa ber chan a lo chang ta a, a pa hriselna a tha lo ve leh zel bawk nen, engkim mai chu a koah a innghat a ni ta ber mai. Nau 7 lai a nei lehnghal si a, a mawhphurhna chu a rit em em mai a ni. Dinhmun nuam sa ve tak atanga an dinhmun lo harsa chho chu suttlang a lo ngai ta si a. Mipa leh hmeichhe thawh chi pawh thlu lo va, a vai hma vek a lo ngai ta. Engkim mai chu chhel takin a hmachhawn ve ta zel a.

Chutianga ramvah leh leipui huan thlo va lo seilian a nih avang chuan a rilru pawh a huai hle a. Zanthim leh rukrukhmangte pawh a hlau ve vak lo em ni chu aw tih theih turin a pachang thin hle a ni. Tin, hmeichhia e ti lo chuan ramsa leh ramhnuai te hi a hlau ngai lo va, a tul phawt chuan zanlaiah pawh a chhuak nalh ngam a thin. Piputen "Sailo Ngurpui ngawhngawl" an lo tih rilru kha a pu zo hle hian ka hre thin a. Amaherawhchu, chutianga nu huaisen leh pachang tak, taima leh hreawm pawh hre vak lo e tilo chuan, a fate 4 ngawt mai, dam chhunga han kurpui chu a huphurh ru hle a. A chhan ber pawh amah hian thingtlang pawl 4 thleng chauh a zir hman a. Chuvangin, a fate lehkha zirtirna kawngah a insit em em mai a ni. Tin, a nulat laia a tul tul thawka tlangval tluka an lo chhawr ber a nih avangin pasal han neih a, chhungkuaa hlim taka khawsak te chu a thlakhlel ber tur pawh a ni ngei mai. Mahse, vanduai a siamin ka pa'n a hun hmain min lo thihsan leh ta si a. Ka nu rilru beidawn dan tur leh mangan dan tur hi ka ngaihtuah nawn apiangin ka lainatna a zual thin.

Nikhat chu, thlahlel takin ka nu feh hawng hmel hmuh tumin kawtzawlah chuang chhuakin kan thlir reng a, mahse ka nu hmel chuan lan tih hun reng reng a nei thei ta si lo, tlaikhua a lo thim a, zanriah ei a hun tawh hle si, chutih laiin kan kawtkawnga mi feh hawng te chu hmuh tur an vang tial tial a, ka nu hmel hmuh inbeisei chuan dingdithlip tak meuhin ral hla taka lo lang det det tawh phawt chu kan thlir vawng vawng a. Mahse, ka nu hmel reng reng kan tawng ta chuang lo. Zanriah ei a hun hle tawh a, mahse ka nu tel lo chuan ei harsa kan ti bawk si. Chutah kan farnute phei chu hlauthawng takin an mittui a hnam tiam tiam mai a. Ka nau mipa nen erawh pachang takin 'a lo thleng tep tawh ang' tiin kan inhnem hram hram thung a. Mahse, zan a rei tulh tulh a, tlangval nula rim hawng zai ri chauh lo chu thawm dang reng hriat tur a awm tawh si lo. Kan thinphu a rang tulh tulh a, kan hlauhthawnna a lian telh telh bawk a, kan va mangang tak em.

Chutia ka nu lo hawng ta reng reng lo chu, huphurh takin ka nau nen chuan zawn tumin kan insiam ta a, kan pheikhawk te, kan lukhum te nen in thuamin, kan touch light te chu kan han dap a, kan farnu te erawh chu inah lo awm tlat tura kan tih avangin hreh tak chung siin in lama lo awm chu an tum ve fan a, mahse, an mahni hmeichhe naupang pahnih chauh zan rei tawha in lo nghah chu an zuam lo hle a ni tih an hmelah pawh a hriat theih a, chutihlaia kan unau thinlung chhunga awm chu ziakin hmu thei ila chu "Ka nu khawnge i awm" tih leh "Ka nu kan mamawh che" tih hi a ni vek ngei ang. Kan chhungkaw uap lumtu ber leh kan eng kima engkim ka nu, a feh a rawn hawng ta reng reng lo chu a hmangaih a fate tan chuan ngaihtuah awm tak a va ni teh lul em.

Tichuan, kan leipui pan turin kan unau chuan kan kal chhuak ta hna hna a. Kan han tawng te chu kan khur deuh der der a, ka nau hian kei aiin thim a ngam a, zan a hlau lo zawk a, mahse, a u zawk ka nih avangin hlau ang leh hreh anga lan chu ka duh hauh lo va, upa zawk chan pawh chu thei leh thei lovin ka chang hram hram a. Thimthamah chuan kan kal zel a. Kan leipui kawng lah chu a zim tawlh tawlh mai lehnghal a. Bawng emaw ramsa emaw pawhin lo zawh ve se, han inkenna tur eih pawh a awm lo va, in hmu lawk sa lo kan nih phei chuan kan insu chawrh dawn a ni.

Tluang takin kan leipui chu kan thleng ta a, kan tih hmasak ber chu, ka nu auh chu a ni. Kan unau chuan kan theih tawka ringin "Ka nu khawnge i awm" kan in tih chhawk a, kan rawl neih tawpa ringin kan au va, mahse, kan au khawk ri chauh lo chu min chhawntu reng reng kan hriat belh ta si lo. Kan lung a chhe tulh tulh a, trah aw pur chuangin "ka nu khawnge i awm?" min chhang rawh tiin kan au lawm lawm a, mahse chhangtu rawlri reng reng kan tawng ta lo. Kan lung a zing a, kan tap zawih zawih a ni ta ber mai. Kan hlauhthawn ber chu sakei hrang leh misual kut a ni a. Mahse, chu chu he hunah hian kan ring phal meuh si lo. Ka nu'n "eih ah, in lo kal a ni maw, he ta hi ka awm e" a lo tih chu kan beisei ber leh kan duhaisam rimawi chu a ni. Mahse, kan ko eih zo ta si lo chu beidawng tak leh trap zawih zawih chung chuan kan leipui thlam chu kir sanin, in lam pan chuan kan hawng leh ta hnap hnap a. Ngawi rengin kan kal a, kan rilru erawh sawi ngai lovin a inhmu chiang hlein ka hria. Kan lung a awi lo tak zet a ni.

Kan farnute beisei ber ka nu hmel chu kan hawn sak dawn loh avangin hreawm kan ti a. An hmel hmuh mawlh kha kan va hreh tak em. Thlaphang taka an lo awm tur te chu rilruah a awm reng mai si a. Chutia beidawng tak leh hreawm ti taka kan sekawtrawlh kan han hawng chu In atangin ka nu aw kan hre ta.. ka nu chu inah a lo awm tawh a ni tih kan han hria chu kan va lawm tak em.. ka nau nen chuan rang mang khengin inchhung lut hmasa nih inchuh ang maiin kan tlan lut a, ka nu ngei mai chu kan hmu ta a, kan va lawm tak em.

Ka nu hian a fate a chawmna ber a hna laklawh tak mai chu a karah Pathianni a tlak dawn avangin a thlawhhma chu zawh hram hram tumin, thim thamah a lo thawk a, tin a hawng lam chu a tlai tawh em avangin pumpelh kawng lamah kalin a zawngtu a hmangaih a fapate pahnih nen chuan an intawklawi palh a lo ni a. A faten an zawng dawn a ni tih hria se zawng, an kalna tur kawng ngei chu a zawh awm si a. A ni, ka nu tel lo va darkar tlemte awm pawh harsa kan tih a, kan mangan si chuan, a tel lo va hringnun hmachhawn tur chuan kan thei thlawt lo a ni. Chuvangin, kan lei pathian diktak chu ka nu hi a ni teh meuh mai. A tel lo chuan hringnun kawngzawh kan zuam lo va, a awm loh chuan kan thla a phang thuai thin a, a hmangaihna thlazar hnuaia awm chu kan thlakhlelh leh mamawh ber a ni.

A fuihna thamral ngai tawh lo turte zingah, "Tuisik leh tha chu ren thiang a ni lo ve, a mahin a rawn awm leh zel, khawiah pawh kal ula, tha seng tam ber nih tum zel tur" tih te, miin kan thil min ruksak changin "Rutu ni lova ruksak nih chu vannei hlea inngaih tlat tur" tih te bakah "Mi te thatna sawi tur hriat loh chuan ngawih mai tur" ti a, a hraichaw fanaute min fuih thinna kha thinlaiah par ang lo vul thar nawn zel se, chutin vanhnuai leichinah ka chun'nu iang zo reng awm bik ne maw kan ti ve ngei ang.

“Ka chunnu kiangah ka lunglawm a kim a,
Ka rilru hahin mi chhawk thin,
Ka tana a rilru pekna te,
Min tawngtai sakna te kha a va hlu em!
A hmangaihna chuan a hraite min tuamlum tlat thin a,
Suahsualrawng kan bawlsanin;
Hlim ni reng a nei ngai lo.
Heti ema hmangaihna nen min chawiliantu,
Ka chun nu tan,enge tihsak ve theih ka neih aw!
Thil ropui tak tihsak thei lo mah ila,
Ka tihtheih awmchhun;
A hmangaihna chhanlet chu,
ka bat a ni zawk si a.”