Thursday 18 December 2008

SIKNI ENG

December thla kan chuankai meuh chuan thing tin par a mawi thin e tiru. Va tinreng ten partin zu an dawn a, an lenlaini an chen thin. Van boruak thiang tak karah si meikhu leh romei khu zam raih te khian boruak dangdai hun lawmawm a entir a. A ni, chhumzingin thlapui eng mawi tak mai a khuh no paw riai mai a, Thlapui chuan chhumzing chu achhun eng paw riai mai bawk a, heng thil pahnihte hi han thlir vang vang pawh hian a inhmeh zia leh a inchawih mawi tawn zia a lang a ni. Heng te hian Siamtu khuarel famkimzia leh ropuizia a puangchhuak chiang thin. Tlangsam a han par vul chuk tawh phei chuan Lal piancham hun lawmawm hi kan rilruah a lang lo thei lo thin a nih hi. Chungtiang bawkin pardang te pawh hian lung an dum a, Thinlai an hnem thin. Han hawi vel ila, masi parmawi tinreng mai a han vul chuk tawh chuan lunghlui a lenga, tu emaw ngaih em em sawi tur awm chuang hauh si lo hian, lung hi a leng veng veng mai a ni. Heng bar thla par te hian Kristmas rim an ti nam vek mai. Thingtlangah chuan Masi rim a nam ta, kan ti thin a nih kha.

Zokhaw lam atanga tu leh fate chak dap a, khawpui lam rawn pan duah duah mai te leh, naupang lawm leisak theilo nu leh pa nih hreawm zia hria ang mai a theihtawpa thlan fara hnathawkpa tih hriat ngawih ngawih leh kumpuilingleta fefap khawpa hnathawkpa hmelpu ngawih ngawih ten an fate tana an theih tawp a tha leh mawi thawmhnaw leh balloon cheimawi rawng chi hrang hrang tial vel te an han lei hawng sup sup thin phei chuan lunglamah engemaw mawlhtu awm ang hrimin thinlai a fan chhuak thin, hengte avang ngawt pawh hian Mizo Kristiante tan a siam ang hrimin masi hi a hlu bik riau a ngaih theih a ni awm e. A ni, thingtlang leh hmun hrang hrang atanga mahni khaw lam pan a bawr fahran maia inkhai thliah thliah chunga an han in seng sang sang mai han hmuh te hian SIKNI ENG hlutzia a hriat theih a. Bazar leh a chhehvela thil zuar ten Christmas sale tia an authawm ri te chuan boruak a siam a, a ti masi a ni. khawvawt lam hret si, mahse la vawt chhe lutuklo leh inchei nuam tawk leka boruak nuam chuan SIKNI ENG huntawng nawmzia a tichiang a ni.

Ram hla a u leh nauten chhungkaw kima Lal pianchampha lawm nan tiin hmuntin hmuntang atangin mahni khua leh tui ngei kan pan dem dem a, chhungkaw kim taka he hun lawmawm hi hman theuh kan duh thin a ni. Theihnise, tute pawh hian mahni vangkhuaah ngei lawi tura pan vek kan nuam awm e. Chhungkaw rual leh neinung deuhte phei chuan program mumal tak an duang leh ngei ang a, awmni khamin ran pui te talhin ruai ropui tak an kil ho leh ngei dawn si a. Heng te hi tunah chuan kan nunphung pangngai a ni tawh a, kan tihdan pangngaiah kan neih tawh a ni ber. Kan awihlai puan ang hnawlin kan in saseng dem dem thin a, chu mai a ni lo, he hun lawmawm hian mitin te rilru a ti phawklek a, nula leh tlangval ten chance tha tak an neih chu pumpelh tum hauh lova party leh picnic program an siam te chuan hun dangdai Lalpiancham hun lawmawm SIKNI ENG lo in herchhuak ropui zia a tichiang leh zual a ni. Chhungkaw tin kan phusa sang sanga, chhungkim takin ruai kan han theh thin te kha a va lo hlu em tiru. Chumai a ni lo intihhlimna hrang hrang hmangin awm ni kan kham thin hi kei chuan Lalpa malsawmna kan dawn liau liau ah ka ngai e. Naupang deuh ten thleng kan dawh thin a, Masi-pa in kan dil apiang zanah min lo thlak saka, zing khawvar hun kan nghakhlel em em thin a nih kha. Heng hun te hi naupang tan chuan a hlu a, a hlimawm a, kan naupan laia Masi kan nghahhlelh chhan pakhat a nih thin kha maw.

Chuan le! Urlawk zan kan hnaih ta deuh deuh va, hla dang a lang thei ta lo, “kum sul liam hnu kan nun ngaih lai tho leh thin, Remna Lal pian hun champha hmatianga kan thlir, SIKNI ENG mawi leh zan boruak thiang leng vel, ngaih lai tizual tur reng an maw”! Tih hla te hi mitin te thinlung luah khattu a ni ta tlat mai a, he hla tel lo hian Masi a kim tlat lo. kei zawng mittui nena ka lo chham ve fo a ni tlat. Chutah, “Kumpui sul a lo vei chang hian lunglen a tho leh thin, ngai lo leh lawm lo reng hi awm thei lo, kan ngaih Kristmas ni eng a lo zam thar leh ta” tih te chuan thinlung a ti phawklek a, mi a vel a ni ber e. kei zawng mittui tla zawih zawiha ka sak loh theih loh hla mawi a ni tlat a sin. “pawmlai nei leh lusun fate chantawk hi dawn ve teh, hnutiang mual liam hnu ngaiin an tap e. Par ang an lawm hnu, he ni ropui lo thlen hian, chhungkim dar ang lenlai kha ngai zualin, tapin luaithlipui an nul ngei ang” tih te phei chu a thu a tha mai pawh a ni lova, a thluk hian lung a kuai hrim hrim tawh a ni. Hmanlai deuh chuan tunlai ang hian Masi hla kan la ngah lo va, Music a ngaihtlak theih phei chu Pi Lalsangzuali Sailo kha a ni deuh mai a. Zanlai muttui lai tak maia ri riai riai lo lang thin pawh “ A chungnung bera chungnung, chung nung ber Lal ropui leiah hian kumkhuain rem leng se Haleiluiah” tih te “Kumhlui thlahna”Kum hlui aw¨ding rih rawh, zamual chu liam mai lo la” tih te khan lung a ti leng veng venga, tu ngaih sawi tur hre hauh si lo khan, mitinte thinlai a thawng vawng vawng thin a nih kha. Heng te hi Zofate thinlai luahtu hla mawi a ni a, kan thinlai hnemtu ani. Keizawng he hunah kher hi chuan hla dang a lang thei mawlh lo.

Kum a lo liam zel a, hmana nula tlangval thin kha an tlangval nula reng lo va, hmana putar leh pitarte kha an tar reng lo. Hnah hlui a til a, hnah tharin a thlak leh thin. Aw! hringnun hi han dawn ve vang vang mah te u! kan vul lai ni hi a rei lo lua teh a sin. Kan hringnun par vul lai hi a tawi mang e, kan dam chhung te chu ni thawnthu angin a tawp thin. Keizawng heng kan hun tawng ropui Masi hunah tal hi chuan lenrual kim taka lung duh te nen nuihiau par tlan ka nap thin. Thuro iangin thla nei teh reng ila, Kan Zotlang ram nuam, han fan del del ka nuam a, siktuithiang dawna lenrualte nen tualchai ka nuam thin. Kan hun leh ni te hian min nghak mawlh si lova, kum a liam a nga, hai ang tarin mual kan la liam tho tho dawn si. Tute mah hi kumhlun tur reng kan awm lo. pakhat temah kan awm lo. A ni, Kei chuan he hringnun hi hlim taka hman lian ka duh a, Lal pianchampha te hi chhungkaw kima len rual te nen hlim taka hman ho dial dial ka thlahlel fo. Mahse Nang leh kei hi kan duhthusam ang ngawtin kan awm thei lo a nih hi. He hun lawmawm Kristmas lo thlen apianga ka hriat chhuah lo theih loh thil a awm. Chu chu hmangaih taka min enkawltu, Naupang mai ka nih lai pawha Hnam rilru min lo tuh saktu ka zuapa a ni e. A lei hringnun lo chawlin he leiah hian hmu dawn tawh lo mah ila, nghilhni reng ka nei thei si lo. Aw, SIKNI ENG lo herchhuak e, mahse Nang ngaih a zual leh si thin. Zuapa! thlafam vangkhua lawi mai lo ni la, keini I hrailengte lawm a kim tur. He SIKNI ENG hian I hlimthla kan chantawk min ngaih tira, kan thinlai muhnu a kai tho leh thin. Aw, Nang nghilhni kan nei long che. Tia chham mai loh chu tih theih dang reng ka nei si lo.

Zofaten kumpuilingleta Tlumtea thlira kan lo thlir leh nghahfak ber kristmas leh kumthar boruak hi kan huntawng ropui ber a ni a, ngai lo leh lawm lo tunge awm thei ang? Masi hla sak tawh phei chuan lung lam a kuai a, thinlai a thawng dawt dawt mai thin a nih hi. Remna Lal hian thinlai hnem mawlh teh se. Mitin ta tur chanchintha Lal Krista lo piang kha, lawm turin Khawchhak mifingte chuan an neih ro thil hlu te kengin Bethlehem dai an pan a, Ran thleng tlawm taka nausen piang chu chibai bukin an thil hlu te an hlan a ni. Chu nausen chu khawvel chhamdamtu a ni tih an chianga, an zahzia lantir nan chibai zahawm an buk a ni. A ni, Vawiin niah hian keini Lal Isua hnung zuitute hian enge neih ro thil hlu kan neih ve le? Sum tam tak kan nei lo a ni thei e, beraw leh mora te phei chu kan nei ve kher lovang. Rangkachak leh lunghlu pawh kan nei kher lo thei. Mahse, kha nausen kha engkim titheitu a lo ni a, a ni chuan amah ringtute a thlahthlam ngai lo va, a veng reng thin a ni. Chutihlaiin kan neih ro thil hlu a phut ve tlat mai pakhat a awm; Chu chu kan thinlung a ni. Bethlehem khua ran thlenga nau lo piang Lal Krista hi a tlawm lua ma nge tiru, khawvel hian Lei leh Van Lal a nih hria se a va piang ropui dawn em. Hawh u, keini a chhandam fate chuan kan thinglungte ama hnenah hlan tharin, chibai zahawm buk turin i inbuatsaih ang u hmiang.

Pu KC.Lalvunga(L) phuah 'SIKNI ENG' Daduhi sak hian ka lung min len fo:


Late, Lalsangzuali Sailo, Krismas hla(Remna Lal a piang):

Friday 14 November 2008

Beiseina Nung Nen

Ka suangtuahna vak vel chu a phi ruai mai a, ka ngaihtuahna chuan hla tak a thlir a, mita hmuh theih si loh a chu, ka thinlungrilah erawh a lang chiang hle si. Rilru mumal pawh pu hleithei lo va, ka suangtuahna riang tak vahvaih lai chuan, he ka taksa hi ka hnuchhawn ta emaw tih mai turin ka sakruang chuan awmzia a nei tam lo va, a hahchawl a nih chiah loh pawhin a muhil a ni ta ve ang. A ni, mawlhtu eng emaw chuan mi tiharh tlat mai a, muttuina leh dawihlo dangten awmzia an nei lah lo. Chutianga BEISEINA Nung nei a ka awm lai chuan, ngaiteh, i puanven sawichhing la, harh ta che, engah nge i thlaphan a, i rilru i tihhah mai le.., rawn ti chiah mah suh se, ka chhia leh tha hriatna mawlmang tak chuan mi sawi harh a, mutmu pawh tuah hleithei lo va awm, kei a riang vala chu ben harhin ka awm ta a ni ber e. Chu chu hringmite min sawiharhtu darthlalang a ni a, ben harh zawh loh nih chu khawvela thil hlauhawm ber a lo ni thin si a.


A ni, he kan Zoram khawvarna lamtluangah hian beiseina nung chu a la bet ve tlat a. Natna khirh tak veiin, harsatna hrang hrang karah chaurau ek thai hial mah se, Zonu chhulchhuak Zofate tana RAM BIK a nih miau avangin, chu Zoram insiksawi hun chuan ka thinlungah hmun pawimawh ber a luah lo thei si lo. AW, Rorelna fel leh dik changchawi a enkawltu mamawh em em kan ram riangte khian chhanchhuaktu a ngai a, a rum vawng vawng mai a lo ni e. Hruaitu hlemhle takten hun lo kal zel tur thlirlawk a, Zoram tana hmathlir thui tak nena ram an hruai loh avangin kan 'Zan Ar Khawthim Dai Kal' a nih ber hi. Dikna leh Mawihawihnate chu kan vui mek a, a thei thei, a chak chak, a huai huaite lalna RAM-ah kan chantir a ni ringawt tawh a nih ber hi le. Zoram tana pa nih tling, hruaitu arsi engmawi, mahni aia ram dah chungnung zawk, hun lo kal zel tur thlira thangtharte hmakhaw ngaimi leh fefap khawpa ram tana hnathawkmi te tan hmun siam sakin, chu mi ngei chuan he Zoram hi han tuai hriam se ka va ti thin em.


Aw Zoram, tluchhe mai tur atan kan phal lo che a, tho la, ding ta che!..Baal hmaa thingthi ve ngai lo dawiburten an dawt at zawh loh darfeng valrual a za tel i tan kan la awm e, lungphang suh la, zam hek suh ang che. I tan chhuihthangval rualten suihlung rualin phaikhai kan vawr za ang a, i hliam te chu thawi dama awmin, mawina nena thuam i la lo ni chek ang. Chutin i chhungah Chhinlung chhuak Zofa hnahthlakte suihlungrualin halloten sirtiang kan sawn za tawh ang a. Chu hun chu thlira beidawng lo, Zofa Lanu/Valrualte "BEISEINA NUNG" hi lo thamral mai lo se.

Friday 31 October 2008

MI RAMAH ZAWNG LUNGLEN A NA E

-LP Sailo


Chhungkim dar ang lenlai dawn kira, ka hringnun lamtluang ka thlir kirin ka suihlung a leng vawng vawng. Hmanah chuan chhungkaw kim takin "sem sem dam dam eibil thi thi" tiin in huphurhna awm hauh si lo hian kan awmkhawm tel tel thin a. Kan in leh lo ngeia keimahni buh leh bal thar ngei mai kan han fak thin te kha a va lo ngaihawm em! kan thenawm khawvengte that zia leh kan chhungkaw chunga an ngilneih zia te kha thu hian ka hril zo lo. Chawhmeh nei tui deuh leh hrawk fah rimtui nei zawkten thenawm khawvengte kan in suah a, Ka nu ka pa hei hi lo hmeh ve teh u, ka nu bai a nia, a tui reuh lutuk ti pah fawma thenawm naupang rawn tirtu in chhungnu khawsak rel te kha a va tui thin em.


Tlai khua a lo thim hnaia, khawthlang lam ni herliam mai tur eng deuh phut te chuan naupang nih a ti nuam a, tualchai tawk lekin unau hmelhai a rawn her pui thin te khan pawnto a va ti nuam thin em. Thenawm khawveng naupang zawng zawng mai tualpuiah kan inchai a, a pui apang a lian a te chena kan han inkai duah duah thin te kha a va ngaihawm thin. Chutah khua a lo tlai deuh a, atawp ber nan tiin kut invuan meuhvin "Tin dial dial tin dial dial" tia, kan chaikual thin te kha ngilhni awm tak ang maw. Khang kan thenawm naupang te kha an la dam kim tak ang maw.


Kan Zonunmawi nawm thin zia kha chhut tam pauh leh a lo hlu a, a lo nuam thin. Thenawm khawvengte in hmangaih dial dial leh angkhat pata laitual kan lenna kan Zoram nuamah tlawmngaihna par ang lo vul zel teh se. Hringmi kan chan chhunga kan damchhan chu hlimna a ni a, mi hlim thei apiang hi mi vannei an ni ringawt. A ni, unau in ngaina em em vaimin fangkhat pawh inphel hial mai thin Zofate tana chhenfak kan hnamzia hi i chhawmnung zel teh ang u. Thangtharte nunah erawh Liandova leh Tuaisiala te unau inhmangaih tluk zetin vaimin fangkhat pawh insem dial dial thin ni lem lo mah ila, unau in hmangaih tak leh in thenhrang thei ngai lo kha, ram hla taka thendarhin kan awm a, anka pawh inchhawn theilo hial maia kar hla taka kan han awm meuh chuan hmangaihna pawh hian a lo daih rei meuh lo awm mange tih theih turin a lo dal ve thei ngei mai. Karhla taka Ka mizo puite tan pawh a ni ve ngei ang. Amaherawhchu hringmi kan chan chhung hian kan zonunmawi hi i thlahthlam lovang u, a hlu a, a mawi a, a par a chuai thei lova, kumkhuaa chhawm nung reng turin i ngai hlu ang u.


Kan pangpar huan mawi tak mai te kha ka va ngai thin em. Kan ningnawi eitu atana kan vulh kan vawkpui note neihni a kan chhungkaw hlim theih zia te kha a va ngaihawm thin em. Kan uipuiin note a han neia, kan unau za kan han in ko khawm a, an hming kan han sa den den thin te kha theihnghilh har ka ti fo thin. Kan kawmchara Zawngtah rah that theih zia te kha a hun lai na na na chuan min ti hnianghnartu a ni tlat. Kan theite kungte kha a va rah tha thei tak em. Kan khanghu kungpuite kha kan va chhawr tangkai thei em ve aw. Ka nu bazarna khawp hlawh petu a ni ve tlat. Kan thlai tharte kha kan sumhnar chikhat an ni.


Exam a lo hnaia, kan tih that loh hlauin min vil tlat a, kan mut a chhuah chuan chawhtawlhah tuivawtin kan ke min chiah tira, kan muthlu leh tawh ngai lo. Nilenga sikul run bela kan thang vang vang changin in lamah kan tan kan ei tur te kan in tur te a lo buatsaih thin a, result a lo chhuaka, kan pass phei chuan Artui min han chhum sak thin te kha a hun lai chuan kan va ngai ropui thin tak. Lehkhathiam tia sawi tur ni hauh si lo, nu ngilnei leh zaidam, a huna naupangte tana mi inpe chunnu ngurpuii kan nei kha kan lo vannei teh e. Mi te angin BA,MA nu ni lem lo mah se, a fate min enkawldan kha MA nu tamtak tluk rual a ni bik lovang. Mizo nunmawi chhawm tlat tura a fate min zirtir thin te kha theihnghilh har ka ti fo thin. A ni chuan; Khawiah pawh kal ula, tlawmngai ber ula, tha thawh ngaiah in tha ren ngai suh u, Pipute chuan "Tha leh tuisik chu ren thiang a ni lo ve, amahin a rawn awm leh zel", an ti ngai e, tia a fate min fuihna aw te kha a lo va mawi em


Tunah erawh mualza tam tak kar danin thaikawi biahthu mai loh chu in hlan mai a lo harsa ta. Aw, hmasawnna kan tih hi chhungkim tea tih ho dial dial theih ni teh reng se, ka chunnu kiang ngeia awmni khama nitin zantin chen ka nuam thin. An sawi thlang sapui nun hian ka lung a len zo lo va, ka kham khawp hlimna min phuruk sak zo lo pawh hi an demawm bik lem lo ve, Mizo ka ni miau a lawm. Israel fate chuan `engtinnge mi ramahte zion hla mawi kan sak theih ang ni’ an lo ti hial. He Mizo nunmawi lo tem vir ve tawh hian Mizo nunhlu chu min ti ngaihlu a, Mizo chaw te, mizo chawhmeh te, mizo artui ngei mai ei a, mizo tui leh mizo chhang ngeia lo seilen hnan tawh thisen hian a mizo nunphung a ngai hniam thei lo va, nitin a ngai zual zel zawk thin a nih hi.

A ni, keizawng ka suihlung a leng em mai, theih nise, rauthla tira kan runchhung ngeia kan buh changrum leh kan tuithiang va dawn a, awmni kham hial ka nap thin. Hringfate kan dam chhan nun chhungril hlimna thuruk chu kan zonun vulna rammawi Zoramah ngei a awm a, chu chu a hrin Zofaten nghilhni kan nei thei si lo. Nitin hian chu ram ngaih chu a zual thin a, a tello chuan hringnun hian kim lohna riau a nei tlat zu nia. Tu ngaih sawi hlei thei si lo hian kan khawtlang lunglen veng veng mai thin a nih hi. Zotuithiang leh zobawm dingdite vulna ram chu kan ram ngei a nih avangin khawiah pawh awm ila, kan lung a len lo thei si lo. Mi ramah zawng lunglen a na e.


PS/ He article hi Mumbai Mizo Association (MMA) Silver Jubilee Souvernir (1983-2008) a chhuah tawh a ni a. A harh copy pawh min rawn thawn ve nal nal a, a chhunga thuziaktute ka han bih nghal thuak thuak a, awi karei, insitna a va na duh em. Kan mizo ziaktu lar, Lalhmingliana Saiawi, Vanneihtluanga, PL Liandinga, PC Biaksiama leh Rev. Chuauthuama etc. te kutchhuak a ni nuk hlawm mai a. Thalai lamah ka thian tha C.Vanlalramsanga (Sangmama) te, Vanlalruata Fanai (Maruata) te bakah mi thiam thuziak ngaihnawm tak tak a tel hlawm a. Mithiam rual zinga ka thuziak fahrah ve tak mai an telh duh hi ka lawm hle rualin ka insit hle thung. Mizo kutchhuak magazine ka hmuh tawhah chuan Chhinlung Magazine (Bangalore Mizo Association) nen hian a zahpuiawm lo ber pawl a ni awm e. A buaipuitu kan hotupa Maruata te thawhrimna a fakawm hle mai a, he Souvernir hi Mizo thalai zawng zawngten chhiar thei ngei ila ka ti a. Chona tha tak a ni hlawm vek mai.

Tuesday 21 October 2008

Kum Sarih Liam Ta

Kum 2001 kum kha a ni a, kum tawp Pawltlak thla a nih tawh avangin chu ramah chuan nichhuak eng reng hmuh tur a awm tawh si lo. Zing Khua lo varin kawl a lo eng a, ni chhuak eng mawi hmuh hmain zan mut a lo hun leh mai thin. Han hawi vel ila, vur tla lah chu lapua ang maiin van atangin a tla pheng phe leu suau suau mai reng bawk si. Ngaiteh, electric eng tih loh chu eng dang reng hmuh tur a awm si lo. A ni, hringfate hun chhiar danah chuan Krismas hun ropui a ni tawh a, Zoramah chuan chhungkaw kokim takin an awmho dial dial ang tawh ngei ang a, vengtinah inkhawm dar a ri mang mang tawh ang a, thiani te, thiana te inkhawm turin kan in sawm sap sap tawh awm si a tiin ka sana leh calendar chu ka enkawp fo thin. Radio ka han herhhawng a, chutah leh Fernando tih hla ABBA ho sak kha, a rawn zai chiah mai phei chu ka lung a va leng chiang kher em. A hnuah Elvis hla Blue Christmas tih ten a rawn chhunzawm a, chutih laia ka thinlung chu hmu thei ila, a hnim ruihin ka ring hial. Chu khawpui chu Sweden khawpui pahnihna Gothenberg dai pawn a ni a. Thlasikah chuan ni eng hmuh tur a awm ngai lo va, khua a rawn var a, rei rial lovin thimin a rawn nang nghal deuh mai thin a ni.


December ni 24 zan chu thianza hovin Jail tlawh ila, thil pek te kan theih ang ang keng bawk ila tiin rem kan ruat ho va. Chuta sak atan tiin hla pawh kan thiam ang ang kan zir ve bawk a. Kan hla zir lai te chuan kan zai thangkhawk ri chu ram reh tak khawpui daipawn feah chuan a lo ring duh ngang mai. Silent Night ngei mai phei kha chu mittui tla pura lo sak pui a awl kher mai. Lung a lendan leh a mi deh dan pawh a dang zar mai a. Eng emaw changa motorin vur a chil ri ser ser bak chu ri dang hriat tur a vang teh a sin. Eng emaw chang chuan Lalpa engatinge hetah kher kher hianin mi awm tir le tih mai pawh awl tak a ni a. Ka lung hi a zing nitin a, hlim taka nuih har har pawh awlai lo tak a ni. Mihlim thei ve tak nia ka inhriatna te pawh he hmunah kher hi chuan an tawmbo vek a nih loh vek pawhin an hrisel ta lo a ni tal ang.


Tichuan, ruahman ang ngeiin kan awmna atanga darkar 2 tlan zeta hla Jail hmunah chuan Car 3 meuh kengin kan in zui chhuak ta dal dal hlawm a. A then kalkawngah an zai a, a then an titi bawrh bawrh bawk a. Kei erawh lunghnurin ka mittui a parawl kuang mai a. Ka suangtuahna te pawh chu kan Zoramah a thlawk delh delh a ni berin ka hria. Ka thiante, ka unaute , kan thenawm khawvengte leh kan kohhran thlengin mitthlaah an lo lang zut zut mai a, ka thiante hi USA, England, Denmark, Holland etc.. atangte an ni hlawm a, Kristmas an hmandan pawh a inzul hlawm deuh vek avangin an ti ti pawh a rual phian a, hmun fianrial leh khawhar tak pawh an ni tan chuan nunphung pangngai a ni mahna, engah vak an ngai lem chuang lo. Chutia Zo taka kan kristmas hmandan te ka suangtuah neuh neuh lai chuan Jail chu kan thleng ta a, sawi tawh angin Vur atam em avangin kalkawngah kan buai lek lek chang lah a tam. Chuvangin a hun takah kan thleng chiah lo na a, Jail chhungah chuan kan lut thei ta tho a, Jail tang te an rawn chhuak a, Inkawmhona hun reilo te kan neihpui hnuah kan hla neih ang ang te kan sa a, Jail tangte hi an hmel atang chuan pa hrisel hmel pui pui leh sek tel tul deuh vek mai an ni hlawm a. Tam tak chu an sual vang renga tang pawh an ni bik kher lo mai thei a, vanduai vang liau liaua Jail bang zut te pawh an awm thei e.


Amaherawhchu, heng ho hian nupui fanau an nei ve ngei awm si a, he hun hi engtin tak ngaihtuah ve ang maw? an chhung leh khatte ngaiin an lung a leng ve viau ngei awm si a tih ngawt chu ka rilruah a lo lut thin a. Kan ruahman angin kan hla sak turte kan sak zawh hnu chuan thilpek kan ken ang ang te chu hlanin kan hawng leh ta vang vang a. Tichuan, December 24 chu mahtea laikhum belin zan dar 12 ah ka mut san ta daih zu nia.. Kum a zawnga ka kristmas hman loh ber kum a nih rualin kum a zawnga ka kristmas hman that ber kum erawh a ni lawi si. Kum kha leh chen Kristmas ka lo hmang ve tawh thin tak na a, Jail tang te tan vawikhatmah ka la zai ngai lo va, thilpek ka hlan lah ka hre hek lo. Chuvangin kristmas ka hman liam tawh zawng zawngah inchhirna tur han sawi tur reng a awm lo va, tunhnu hian ka ngaihtuah let changin ka hlim veng veng thin.

Friday 3 October 2008

Expert Mechanism-ah

A vawikhatna atan, "Human Rights Council" hnuaiah October 1st to 3rd khan "1st Expert Mechanism on the Rights of Indigenous Peoples" tih thupui hmangin nithum awh UNO, Geneva-ah conference koh a ni a. He conference hi fimkhur tak leh felfai taka Pawl hrang hrang aiawhte leh Ram hrang hrang sawrkar aiawhte tel tura hriattir leh ngen an ni a. NGO lam atanga ngaihdan leh Sawrkar lam atanga ngaihdan te sawihoa, chu mi hnuah UN Expert leh Rapporteur- report leh hmuhdan sawihona neiin thutlukna erawh thuneihna sang ber "High Commissioner for Human Rights " siam tur a ni a.


Kum 2006 khan Human Rights Council chuan hnam hnuaihnung zawkte tana zalena "Declaration on the Rights of Indigenous Peoples" a lo puang tawh a. Chumi bawhzuina leh hmalak zel dan tur ruahmanna chu he Conference "Expert Mechanism" hi a ni a. Hei hian a huam thui hle a tlemte lo tarlang ila:




Fundamental Rights, Life and Security, Culture, Religion and Language, Laws, Education, Media, and Employment Participation and Development, Land and Resources, Self Government and Indigenous Implementation, Minimum Standards etc..

Hetah hian keini Zofate tan pawh thil pawimawh tak tak kan in hmakhua lawkna atana tul tak si tam tak a awm thei awm e. Engpawhnise, chuti lam chu sawi rih lo ila.. tunah chuan a tlangpui zawr zawr chauh sawi rih mai ila. Asia atangin NGO leh Sawrkar aiawh mi thahnem tak an rawn tel thei a. Senso pawh UN hian a tum nasa hle. Hmanni lawk khan Thailand khawpui Chiangmai-ah meeting tenau ang reng a lo awm tawh a. Chu tah chuan kan Zohnahthlak Jacob Pangkhua, Bangladesh leh Lalmuanpuia, Mizoram te an lo tel tawh a. Tin, Asia Indigenous hmunpui Thailand-ah hian Mizo tlangval Muana pawh a thawk ve tih an sawi chu ka hre tawh a. Muana hi Lamka khua a ni a. Hmel in hmu ngai lo ta chu, UN bulding lian lutuk maiah chuan han in zawn hmuh mai chu har tak a ni.


Conference kan neih laiin Camera lian zet pu a, chak tak tak a, kal fua fua mai Mizo hmel tak hi ka hmu a, miin presentation an chhiar lai hian uluk takin video a lo lak sak thin a, chu chu he hunah hian a mawhphurhna pawh ni awm tak a ni. Chutia uluk taka a bih nger nger mai chuan, a hnungah ka han kheuh a, Muana i ni em? ka han tithut mai chu, a phu nasa kher mai. Tute pawh buai tak vek kan nih thin avangin hun thawl deuhah inkawm kan ti ta zawk a. A ni hi Thailand-a awm a ni a. Chawhlui te kil hovin, inkawmna hun tha tak kan nei thei ta zel a. Kan zinga rawn tel ve Jocob Pangkhua pawh a tirah English chauh a thiam emaw ka tih laiin Mizo tawng a lo thiam ve nasa mai a. A tawp lamah phei chuan Mizo tawng hlirin kan ti ti ta zawk a. A ni hi Hrangkhawl hnam a ni nghe nghe awm e. A ni hi Bangladesha awm Zohnahthlakte aiawha rawn kal a ni a, kan chief minister Zoramthanga pawh lo be zauh zauh tawh thin a ni.


Tin, kan zingah hian ram thenkhat MP an tel ve zauh zauh bawk a. An ni hi sawrkarna chang tho si, mahse an ram political party ah majority an nih loh avangin hnam hnuaihnung zawkte tana ruahmanna an duan leh chumi kawnga hmalakna turah UN puihna an rawn beisei ve bawk a ni a. A biktakin Nepal sawrkar thar Maoist MP pawh kan zingah a tel ve a, inkawmna hun tha tak kan nei thei a, thurawn leh an ram chanchin te pawh ngaihnawm takin a sawi thei a, a vanneihthlak kan ti hle. An ram sawrkar chu Maoist party ni mah se, ram chhung mipui tam zawkin Nepal Hnam hnuaihnung zawkte tana chanvo pangngai leh zalenna pumhlum an lo neih theihna tur chuan UN atang hian tanpuina kan mamawh a, nangni pawh hian eng emaw zawng tak chuan tih theih in nei vekin ka hria, a ti nghe nghe. Nepal ram hi an positive hle.


Tin, October 2nd hian Hollywood actress lar ve tak Mexcican nula Salma Hayek pawhin khawvela nu tam takin fanau enkawl hleithei lo va, harsatna tamtak tawka awm mekte tanpuina atan UN-ah hian campaign rawn neiin a rawn kal ve a. Kan buai em avangin han hmuh hman kan ni ta lo va, remchang ni se, thla te pawh han lakpui ve awm tak a ni a. Antinio Bendre nena an channa "Disparado" tih film te kha hmuhnawm kan tih thu te han hrilh ka chak nen.

Thursday 11 September 2008

"John Calvin" Thlan-ah

-LP Sailo

Presbyterian kohhran tan chauh pawh ni lo, kohhran dangte tan
pawha mi pawimawh tak Reformer John Calvin-a phumna Thlanmual chu hmuh tumin Geneva khawpui va kalin kan va hmu ta ngei a, kan va lawm em. Kan beisei ang takin Thlanlung ropui tak leh pangparmawi ber berte khawiin lo vul chuk lem lo mah se, kum 600 laia rei tawh Thlan hi a la hnum hle a, a thu inziak pawh dar pheka ziak a nih avangin fiah kaka chhiar theihin a la awm a, tha taka enkawltu an awm tih a hriat theih a ni. Tin, he thlanmual hi Geneva khawpui, Zirna leh a kaihnawih thila miropui tak takte phumna bik a ni a. Thlanlung danga thu inziak vel chhiar pawh a manhla ngei mai.


Tuntumah hian John Calvin-a chanchin sawi ka tum lo va, eng mi nge a nih tih pawh sawi tam a tul kherin ka ring lo. A bik takin Presbyterian kohhrana lawi tan chuan naupangte pawhin kan hre vekin ka ring. He miropui hi Zofaten kan hmelhriatna erawh a la rei lo hle a, kum 100 awrh chauh a la ni awm e. Chu pawh Wales missionary-te atanga hmelhriat chhawng ve leh chauh kan nih avangin a pianpui hming diktak pawhin kan lo hre ngai lem lo va. Mizote pawhin kan ti "John Calvin" ve ta zel niin alang. Amaherawhchu, he French Pachal John Calvin-a hi a pianpui hming dik tak chu "Jean Calvin" tih a ni a. Hei hi a thihni thlenga a put leh a Thlanlunga inziah dan ngei pawh a ni. French Tawng erawh chuan "Jean" tih hi "Zawn" tih ri anga lam tur a ni thung.


Tin, a rawngbawlna hmun leh a khawsak tamna Strasburg leh Basel khawpui lamah chuan "Johan Calvin" tiin an hre ve thung a. Keini Mizote pawhin kan ziak dan pangngai takin "Johana Calvin" ti ve ta mai ila, chutiang chiah chu a ni a. German tawng chuan "John" hi "Johan" an ti a, Strasburg hi tunhma chuan Germany lama bet thin a nih avangin German tawng an hmang thin ve bawk. Tin, Basel khawpui pawh German tawng hmang an ni a. Hnam ropui leh upa zawkte hian an tawnga "Ziak Dan" hi an lo ngai pawimawh hle mai tih a hriat theih. Keini Mizote erawh English hovin an ti "John" avanga ti John ve mai kan nih miau avangin "John Calvin-a" kan lo ti ve ta a nih ber chu. Engpawhnise, French tawnga "Jean" tih leh English tawnga "John" tih kan hriatthiam theih nan ka han sawi zauna mai a ni e.


Tunah chuan kan va hmuhdan leh hmuh ngei tuma kan beihna lam tlemin lo tarlang ila; Wales rama awm kan Zoram Synod Pastor Rev.Lallawmzuala Khiangte te chhungkua Paris atanga rawn lut te nen tluang takin Geneva Rail Station (Cornavin) ah chuan kan inhmu hlawm a, hlim taka kan in chibai lawp lawp hnu chuan zingchaw kan ei zet a, tichuan kan fan duh hmun pawimawh nia kan hriat te kan sawi tlan hnu chuan a hmasa ber atan lungrual takin Pu John Calvin-a thlan hmuh hmasak ber chu kan tum tlang ta a. Tichuan, a awmna tura kan rin ber Geneva Thlanmualpui (Simetière) chu city bus number 10 nen chuan kan pan ding ta vang vang a. Kan han thlen chuan, Thlanmual ropui tak mai pangpar mawi tak tak chitinreng mai hi a lo vul chuk mai a. John Calvin-a thlanlung nia kan din chu kan han phek zawn ngawt dawn a, mahse, a awmna hmun hriat sa loh chuan han hmuh ngawt theih a ni dawn lo nia kan hriat tak avangin a thawktute chu zawtin kan thiam tawkin French tawng leh English pawlh deuh ang takin "Khawiah nge Reformer John Calvin Thlan a awm?" kan han ti a,... Ekhai, in rawn kal sual a ni e, hetah hian a awm lo va, khawpui chhung thlanmual zawkah a awm. Bus number 10 nen hian kir leh vang vang ula, "Hotel des Finances" tih hmaa Bus dinnaah khan chhuk ula, ding lamah in peng hlek ang a, thlanmual kawng inhmu mai ang" min lo ti a. Hun kan neih tlem teh lul nen, kan kal fuh mai lo chu pawi kan ti hle mai a. Mahse, tluang takin an sawi ang chuan khawpui chhunga thlanmual te tak te, mibik te chauh an phumna ni awm takah chuan kan lut fuh thei ta a.


Chu thlanmuala phumte hming inziahna hmunah chuan kan han zawng ta char char a, number 707-naah chuan "Jean Calvin" tih kan hmu ta a, chumi lo chu Calvin tih dang reng reng an awm si lo. Keinin "John Calvin" tia kan lo beisei avangin kan mi zawn thlanmual chu kan hmu lo mai awm ma nge aw, kan ti hman tawh a. Mahse, French tawngin "Jean" tih chu John tihnaah kan ring ta a, kan phek zawn ta a. Reilo teah kan hmu ta a. A thlanlunga thu inziakte chu kan thiam ang angin kan han let ta a, kan zawn ngei John Calvin-a thlan chu a ni chiang e, kan ti thei ta a ni. Kan beisei angin thlanlung ropui tak ni lem lo mah se, a awmna hmun hi mibikte phumna leh hmun fianrial tak mai a ni a. Mizofate zingah John Calvin-a thlan hmu hmasa ber kan niin kan inhria a, thla lakpui hmasa ber pawh kan niin kan inring, Dik tak maw! Min hruai thlengtu Pathian hnenah lawmthu sawi kan sawi e. Geneva-a Old City an tiha "John Calvin Museum" erawh kan tlawh hman ta lo.


A thlanlunga Inziak te hetiang hian Sap tawngin kan han let a:

"John CALVIN (1509-1564) French reformer, born 1509 in Noyon, died in Geneva in 1564, eager follower in Lutherism, had to leave Paris in 1533, staying afterwards in Strasburg, Basel and Geneva where he finally settled. He wanted to make this city an example and introduced strict laws."



PS/ He thuziak hi kum 2006 a mi daih tawh kha a ni a, ka dahthatna ka hriat tak mai loh avangin ka tarlang lawk thei lo va, vawiin hian a harhcopy ka hmu chhuak a, ka han tharthawh hnuhnawh leh a ni e. -Puia

Sunday 27 July 2008

Chhingkhual Valmawi

Ka thinlai Lalpa U V-a, (Ch- 600 002)

Kan kawt sir hlim hnuaia i Bike hunna piah lawkah chuan ka lo nghak che a. Dingdihlipa beiseina nung nena ka lo thlir lai mek lai che chuan, kei lo chu eng dang reng i ngaihtuahlo tih hriat fahran hian kan in lam chu i rawn pan ding char char tih ka hre thei a. I hnai tulh tulh a, ka thinphu a rang tulh tulh a, ka zawn i rawn thleng chiah mai chu, tlangzarelthan pawh dawn lo va, han kuah vawng vawng mai che kha ka duh a, mahse ka chhia leh tha hriatna la awmchhun chhun ang te chu sawmkhawmin ka insum hram hram ta zawk a. I sakhmel thlir nin awm loh tak, i ankanem damdiai mai nena biahthu di mi han hrilh hlan mawlh chu ka lo nghakhlel a, eng dang reng ka ngaihtuah lo. Ka mitin khua a hmu tawh lo va, ka sirah tunge awm a, ka bulah enge awm? tih pawh ka hrechang tawh hek lo. Chutia inthlahlel dun taka kan han inkuah vawng vawng mai chu, kei ka tan chuan vanram dang a awm chuanglo emaw tih theih tlukin a hlim awm a, chu lo liam hun nuam leh thlakhlelhawm chu awm leh thei chuangin ka hre mawlhlo. Mahse e, ka han harh chhuak chu ka mumang mai a lo ni si. Mumang atan chuan a va pamhmai lua em tiin chu boruak kal mek chu ka man chhunzawm beiseiin ka rizai chuan ka inkhuh tha leh sauh sauh a, mahse ka suangtuahna vak vel chuan min timuhil thei ta hleklo mai a.

Chhawrthlapui eng no paw riai maiten nang leh kei atana mawina an chhuah emaw tih mai tura min han awmpui hram hram thin te kha kan inkara thuhretu chu an va ni teh lul em. I fiamthu thawh thiam luata pum na vek khawpa ka han nui tlawrh tlawrh mai te khan kei ka tan damdawi tha i va ni teh lul em. Khawiah pawh kal dun ila, mite min pawhpen i hlauh vang leh kawng ka bo i hlauh vang ni hauh si lo va, ka kut i han chelh tlat thin te khan kei teh lul mai hi min keipui sahauh tlat a ni tih reng ka lo inhre ngailo va. Mite mit hmuha felfai taka lan ka tum luata min chelhna i kut te chu hnawk ka lo ti thin hial zawk kha a ni a. Mahse nang chuan khawiah pawh, tu bulah pawh i mi hmangaihna leh duhna lantir chu i mawhphurhnaah i ngai tlat thung a, chu chu i thinlung chhungril atanga lo hnam chhuak a ni tih reng reng ka lo hrethiam pha ngailo kha mak ka inti thin. Nang erawh chuan, i mi hmangaihna thuk leh ril tak chu a nihna ang anga lan chhuahpui mai chu i duhdan a lo ni zawk si a. Ka ngaihtuah let hian ka va ngaisang che em.

In thlahlel tawn taka hun hlimawm leh nuam kan hman lai mek a, tuantul vanga kan vang khawpui i han hnuchhawn hun tur te ka ngaihtuah erawh chuan ka thinlung lairilah khan eng emaw mawlhtu awm ang maiin ka zam ru tlat mai thin a. I sakruang te chu leng dang tawna vul mai tura ka han dah fiam chhin chang ringawt pawhin ka thauah hian eng emaw mi mantu awm ang maiin ka khur chhuak lo chauh kha a ni si a. Mahse, khuanu rel, dan zawh rual loh kan chhak nitin nichhuak chuan chhun leh zan a siam ang bawkin kan inthen ni tur pawh chu zawi zawiin a rawn herchhuah pui ngei dawn a ni tih ka hai lo, hun a zawnga hun huphurhawm leh rapthlak tak mai chu a hnai ta tulh tulh a. Ka chhungten min hriatthiam pui ve loh ka hmangaihna che chu a zual tulh tulh bawk si. Theihnise, kumkhuaa inthen leh tawhlo tura mipui leh Pathian hmaa "Tiam Tlat E" tih ka duh rum rum hial reng a ni. Mahse, duhthusam renga awm thei mai kan nih rih loh zia erawh ka hria a, ka hrethiam bawk che a ni.

I liam thlak ni khan, eng dang reng ka ngaihtuah thei lo va, ka rilru ngaihtuahna chu a bing chum chum a, thlaler ramro taka awm ang hrimin ka ro tlawk tlawk hian ka inhria a, Sakhi tuihal a thaw huam huam ang maiin i zun ngaiin ka chhawl a hal huam huam ni berin ka inhria. Aw, ka va ngai tak che em. Ka rilru suangtuahna vak sualin leng dang tawna i han par vul mai tur te a han ngaihtuah chang phei chuan, hringnun hian ka tan awmzia a nei tawhin ka ring thin lo. Eng'an nang kher ka lo tawn che valmawi tia au vawn vawn mai ka nap chang lah a tam, mahse i laka ka beiseina nung awm tlat erawh ka theihtawpa chawm len ka duh tlat a, hlimtea kan intawn lehni lo herchhuak leh tur te ka ngaihtuah chang erawh chuan ka hlim a zual a, ka mittui a hul thuai thin. Rinawmna kan tiam zawng te vawng zelin, leng dang tawnah vul mai suh la. Aw, "Chhingkhual Valmawi" chutin kan vangkhuaah lam ang lo let lehin, suihlung rualin damlaini i hmang chul dun tawh ang aw..

-I thinlai Lalnu,
HP-i
TT V,
Zoram
------

Note: He lehkhathawn ziaktu HP-i hi tunge ni ang a, tunge U V-a a tih hi ni ta ang? Umm, tute pawh chu lo ni se hmeichhiate pawh hian hmangaihna hi an lo la run thiam khawp a ni tih a hriat theih e..-:)

Friday 18 July 2008

Mizo Hun Pawimawhte "Part II"

"Mizo Hun pawimawhte" hi Part II hian a hmawr ka han bawk tawh mai ang a, chhinchhiah tur tam tak leh hriat ngei atana tha tam tak a awm a, a zawng a za chuan kan tarlang seng awm lo ve. Tin, pawimawh tak tak si, mahse ka hmaih palh tlat si te pawh a awm ngei ang. Chhiartuten min lo hrethiam a ni ang chu. Hun neih a har a, hmana ka hriat sa te kha ka chiang tawh lo va, ka han zawnga, a awmna ka hre leh tawh mai thin si lo, tin a dik zawk hriaa min finchhuah theih phei chuan ka tan rimawi tak a va ni teh lul dawn em. Ka in keu rei lutuk dawn e..:) Min lo ngaidam phawt mai teh u.. :-)

--------------------------

Kum 1794 hian Pasaltha Vanapa (Thangzachhinga) a lo piang a, Vanhnuailiana pasaltha a ni a, kum 1871 khan a thi. Tualte Vanglai kha an vanglai tak a ni.

Kum 1850 hian Pasaltha Zampuimanga (Thangmanga) chu Zampui khuaah a lo piang a. Vanhnuailiana pasaltha a ni. Kum 1910 khan a thi.

Kum 1853 hian Pasaltha Neuva chu Zawngtah khuaah a lo piang a. Lianphunga pasaltha a ni. Kum 1888 khan a thi.

Kum 1885 hian Pasaltha Chawngbawla chu Seipui khua (Lunglei) ah a lo piang a. Kum 1934 khan a thi.

Kum 1858 hian Pasaltha Saizahawla chu Khawruhlian khuaah a lo piang a. Pawibawiha (Lalnilena) Pasaltha a ni. Kum 1913 khan a thi.

Kum 1872 hian Mizoram leh Tripura ramri kham fel a ni.

Kum 1880 hian Pasaltha Taitesena (Ralthatchhunga) chu Khawrihnim ah a lo piang a. Hrangvunga pasaltha a ni a, kum 1902 khan a thi.

Kum 1865 hian Pasaltha Khuangchera chu Reiek khuaah a lo piang a, kum 1890 September 24 khan a thianpa Pasaltha Ngunbawnga nen Tlawng kamah British Sipaiten an kap hlum.

Kum 1892, January 29 hian British Sawrkar chuan Calcutta khawpuiah Chin-Lushai COnference an ko a. Hetah hian Zohnahthlakte chu rorelna pakhat hnuaia dah ni se tia rel a ni a. Mahse, an ti hlawhtling hman ta lo niin alang.

Kum 1894 hian Mizorama sikul hmasa ber Macdonald Hill, Aizawlah hawn a ni.

Kum 1895, October 22 hian Mizo Tawnga lehkhabu hmasa ber "Mizo Zir Tir Bu" (A Lushai Primer) a chhuak.

Kum 1900 hian Mizoram leh Chin State ramri kham chu nemngheh a ni.

Kum 1902 hian Mizo zinga Hla phuahtu hmasa pawl ber C.Z.Huala, (Chhakchhuak Zawnghuala hi a pianpui hming chu Saikhama a ni daih a) Lianthuama leh Zokungi te fa upa ber a ni a. September 28,1994 zing dar 1:50 khan nat lawkna em em pawh nei lovin he leia a lo tem lawk tawh "Beulah Land" chu panin Jordan lui ral chu a kan ta a ni. C.Z.Huala hian hla 7 chiah a phuah a, heng a hla phuahte hi Vanram ngaih hla vek an ni.

Kum 1902 hi Kristian khua ni hmasa ber turin Sethlun khua chu Kristian ah an in pe vek.

Kum 1904 hian Mizoramah Baptist Kohhran a lo ding tan a, Inkhawmna hmasa ber chu January ni 25 khan Sethlun Biak Ina neih a ni. J.H. Lorrain(Pu Buanga) leh F.W. Savidge(Sap Upa) te bul tuma din a ni.

Kum 1906 hian thingtlanga hmasa ber ni turin Khandaih (Phullen) ah Sikul din a ni.

Kum 1914 hian Capt. C.Khuma (Challiankhuma) Maymyo Sanapui tih ziaktu chu Ailawng khuaah a piang a; Kum 20 mi lek niin 1934 khan Burma sipai a zawm a, kum 38 zet sipaia a tan hnuin 1972 khan a pension ta a ni. Burma Mizo zinga Captain kai hmasaber dawttu a ni. September ni 27, 1990 khan hun rei tak a lo tuar tawh cancer natna chuan a lei taksa chu a hneh ta a, Rangoon-a ama chenna In-ah a thi ta a ni.

Kum 1914, February 20, hian Vanghnuaiah Mizo hla kungpui Rokunga chu Pu. Thanghluta Hmar leh Zaliani ten an hring a. July 12, 1969 khan a thi.

Kum 1925, January 9 hian Peter Thangphunga Chhakchhuak leh Saichhungi te chuan Fapa duhawm tak J.F.Laldailova An hring. Catholic an ni bawk a, Baptisma a chanin Joseph Francis (J.F) tih hi a Kristian hmingah an belh ta a ni. Mizoram Catholic Kohhran-a Baptisma chang hmasa ber a ni nghe nghe.

Kum 1927 hian MNF hruaitu Pu Laldenga chu Lianhlira leh Darchhungi te fapa 3-na ni turin Pukpui khuaah a lo piang a

Kum 1945 hian Mizo inchai chak Lalkulha chu N.Vanlalphaiah a lo piang a.

Kum 1957 January 25 hian a vawihnihna atan Mizo District (Now Mizoram) Inthlanna neih a ni.

Kum 1959 hian Holy Bible pum chu Mizo Tawnga lehlin zawh a lo ni ta. He mi kum vek hian Mizo District pawna District aiawh All India School Games, Bombay ah Thanglianchhunga Zarkawt, Thangsailova Zarkawt, K.Lalzuala Maubawk, K.Lalreia Republic, leh K.Lalrawna Mission Veng te an kal.

Kum 1960 hi Mizorama Mautam vawithumna a ni a, Mizoram Hmeichhe Presbyterian Conference hmasa ber neih kum a ni bawk.

Kum 1961 hi MNF din kum a ni a, Tin Mizoramah Jehovah Witness a lo ding ve bawk.

Kum 1962 hian a vawithumna atan Mizoramah inthlanpui neih a ni. He mi kum vek hian Mizoten Sport lama Trophy hmasa ber R.K Memorial Challenge Football chu Karimganj atangin an hawn.

Kum 1963 hi Mizoramah Boxing Association din kum a ni a. A khaipa te chu Pu L.N tluanga, Pu L.Pachhunga, Pu Thangchhuaka leh Pu John Lalkaisanga te an ni.

Kum 1964 hian Mizo hmeichhe zingah Medical Doctor(MBBS) hmasa ber lo ni turin Lalengi Khiangte, Lunglei chuan a rawn zir chhuak ta. He mi kum vek hian District Hockey Tournament Championship chu Imphal atangin Mizoramah hawn a ni a. Hei hi Mizoten Hockey Trophy an lak hmasa ber a ni.

Kum 1966 (March 6) hian MNF Movement chu a intan ta a. Mizoram chu rambuaiah puan a lo ni ta a. India Sipaiten Aizawl an Bomb chiam bawk.
Tin, kum 1966 tho hian The Zion Church of God (Israel) tih chu MIzoramah a lo ding ta bawk a.

Kum 1968 hian Manipura Mizo thu leh hla tuimiten "The Mizo Literature Society, Manipur tih an din.

Kum 1970 hian Mizoramah Inthlanpui vawilina neih a ni.

Kum 1972 hian Mizoram chu Union Territory ah hlankai a lo ni ve ta a. He mi kum vek hian MLA leh MP an lo inruat ve ta bawk.

Kum 1976 hian Kohhran dangdai tak "Pawl Lo Pawl" a lo chhuak a.

Kum 1978 hian Lalchhungkua pawh a lo ding ve ta bawk.

Kum 1981 hian a hmasa ber atan Hrangbana College-ah Commerce exam a ni.

Kum 1981 hian MPC Sawrkar chuan Bairabi ah relkawng siamna tur Lungphum an phum.

Kum 1983 hian Subroto Football ah Madhyamgram School, West Bengal leh Mizoram an inkhel a. Hei hi Mizo naupangte infiam Live TV kan hmuh hmasak ber a ni.

Kum 1982 hian MPC Sawrkar leh CM ni bawk Brig. T.Sailo chuan Serlui Micro Hydel Power Project foundation Lung a phun. He mi kum vek hian Mizo Youth of America chu USA ah din a ni.

Kum 1984, January 14 hian Manipura Mizo khawsate tan Mizo People's Convention (MPC) Pawl din a ni.

Kum 1985 hian MPC Sawrkar chuan Tuirial Air-Field a buatsaih tan.

Kum 1985 hian Mizoramah Nunna Lalchhungkua din a lo ni ve leh ta bawk a.

Kum 1986, June 30 hian MNF te chu ramhnuai atangin an rawn chhuak ta bawk a. (Peace Accord An signed kum)

Kum 1987, February 20 hian Mizoram chu "State" hlankai kan lo ni ta a.

Kum 1988 hian ZoRo (Zo Re-unification Organisation) Chu din a ni a, Chairman atan Brig. T.Sailo thlan a ni. COnvention hmasa ber atan Champhaiah May 20 khan Hnam thuthlung te siam a ni. He mi kum vek August 24 hian Mizoram Chief Minister hmasa ber Ch.Chhunga a thi.

Kum 1990, July 30 hian MNF Dintu leh an President nilai Pu. Laldenga chu London ah a thi. He mi kum vek hian Zoramthanga chuan 6th MRF World Cup ah India tan Bronze a lo la tawh a. Hei hi India ina International a Medal kan lak hmasa ber a ni a. Mizo nih a tinuam hle bawk.

Kum 1991 hian Mizoramah MP (Lok Sabha) thlanna neih a ni a, hemi kum May 21 hian India Prime Minister Rajiv Gandhi chu thah a ni.

Kum 2002 hian Lalfakawma (Faktea) Rawngbawlna a lar hle.

Kum 2006 hian Khawvela Hmeichhe Boxing Champion ni turin "4th World Women Boxing Championship 2006 Delhi atangin Aizawl Dinthar veng nula Jenny Lalremliani chuan hnehna Nopui a rawn hawn a.He mi kum vek hian "Mizo thu leh hla kungpui" Padma Shree Lalsangzuali Sailo leh Padma Shri R.Vanlawma te thih kum a ni.

Friday 4 July 2008

Mizo Hun Pawimawhte 'Part I'

Thangtharte hian kan Mizo hun indawt chho leh boruak inthlakthleng an lo paltlang dan hi kan hre tlem ta hle mai a. Ziak mi leh chhut mi te tana a tangkai beiseiin ka hriat ang ang ka han tarlang phawt mai ang e. Heng te hi Mizo history ziahna hrang hrang atanga lakchhuah a ni a. A Source tarlan sen pawh a ni lo.

Kum 1765 hian Mizo lal lar tak Sibuta leh Lalsavunga an piang.

Kum 1825 hian Chhim lama Mizo lal lar tak Bengkhuaia chu Sailam khuaah a piang.

Kum 1840 hian Lalsavunga a thi a, Tin Sibuta pawh a thih avangin a ai chu a fapa Lalrihua'n a awh.

Kum 1843 hian lal ropui tak Vanpuilala chu Sentlang khuaah a lo piang a.

Kum 1844 hian Sibuta fapa Lalrihua a thi a, a aiah Lalsuthlaa a lal a, manipur leh mizoram chhehvela awm te a run fo avangin Captain Black Wood chuan Lalsuthlaa chu December ni 9 ah manin Hajaribagh Jail ah a thawn bo ta a.

Kum 1848 hian Lal huaisen tak Lalburha chu Vancheng khuaah a lo piang a.

Kum 1850 hian Mizo lal aiawh Suakpuilala, Vanhnuailiana leh Vuttaia ten British lal Superintendent G.Verner chu Silchar-ah inremna sa-ui an tan pui.

Kum 1856 -1859 hi piputen Chhim leh Hmar indo kum an lo ti.

Kum 1861 hi Tualte vanglai an tih chu a ni. An Lal Vanhnuailiana leh an pasaltha Vana Pa te vanglai tak a ni.

Kum 1861-1862 hian Mizoramah mautam hmasa ber a lo thleng. Tam nasa tak a tla.

Kum 1865 hian Mizo lal aiawhte leh British Sipai aiawh Lt.Colonel T.H.Lewin ten inbiakna hmasa ber an nei.

Kum 1866 hian Mizo lal Rothangpuia Leh British Sipai lal T.H Lewin ten thawhhona thuthlung an ziak.

Kum 1870 hian Lal hmingthang tak Vanhnuailiana chu Champhaiah a thi. A thlanah hian mi lu leh ramsa lu an tar nasa hle.

Kum 1871 hian Pu Winchester(Zoluti-pa) Alexandrapur Thingpui huan Manager chu Bengkhuaia leh a unau Sangvunga hoten an that a.A fanu Mary Winchester (Zoluti) pawh salah an hawn bawk. Kum 1871 atang hian Bristish awpna hnuaiah Mizoram chu dah luih a lo ni ta a.

Kum 1872 hian Major. Robert-a leh a hoten Vanhnuailiana tuk daih tumin Champhai an thleng a, mahse a lo thi tawh. Hei hi British Sipaiten Champhai an thlen hmasak ber kum a ni.

Kum 1875 hi Mizorama Thingtam kum a ni. Tin, Sap hovin Mizote him nan Inner Line Permit (ILP) Dan an siam bawk.

Kum 1876 hian Mizoramah Thlichhia a tleh chiam. Tin, Lal ropui Vuta (Vuttaia) thih kum a ni bawk.

Kum 1877 hi Piputen 'Chhak leh Thlang Indo kum an lo tih chu a ni.

Kum 1879 hian Lal ropui Bengkhuaia a thi.

Kum 1880 hian Lal ropui Siakpuilala a thi.

Kum 1882 hian Pasaltha Taitesena a piang.

Kum 1891 hian Mizo Lal zawng zawng an tuk tlawm tak avangin Mizote chu British awpna hnuaiah an kun ta a.

Kum 1894 hian Lalnu ropui Ropuiliana chu man a ni. He mi kum vek hian Rev. F.W. Savidge and L.H. Lorraine(Pu Buanga) ten Mizo A, AW, B. An siam tan.

Kum 1896 hian Lushai Hills leh Chin Hills tan Lunglei-ah conference neih a ni.

Kum 1897 hian Mizoram-ah Presbyterian Kohhran din a ni. Mizoram Chhim leh Hmar pawh rorelna pakhat hnuaia dah a lo ni ta bawk.

Kum 1898 hian Aizawl chu Mizoram khawpui (capital) atana dah a lo ni ta a.Tin, Inner Lines Regulation Act, 1873. Dan chu khauh zawka hman tak tak a lo ni ta bawk a.

Kum 1899 hian Tanin (Lungin) hmasa ber chu Aizawlah dah a lo ni ta a. Tin, Telephone(Thirhrui) pawh dah a lo ni tan a.

Kum 1901 hian Mizoramah Chhiarpui hmasa ber neih a ni.

Kum 1902 - hian Mizoram chanchinbu phek hmasa ber “Mizo leh Vai”chu chhuah tan a ni.

Kum 1903 hian Pasaltha Taitesena a thi a.

Kum 1907 hian- Independent Church of Maraland din a ni.

Kum 1908 hian Damdawiin hmasa ber ni turin Welsh Mission Pi Zaii’s Bangla ah hawn a ni.

Kum 1911 hian Mizorama Printing Press hmasa ber din a ni.

Kum 1912 hian Lal ropui Kairuma chu Biate khuaah a thi. Kairuma hi Capt. LZ Sailo pu a ni.

Kum 1914 ah Indopui pakhatna a lo chhuak a, kum 1917 ah Mizo Tlangval 1200 lai France ramah an kal.

Kum 1916 hian Khampat Bungpui zarin lei a lo dek a, Champhai leh a chhehvel atangin chhungkaw eng emaw zat an pem chho.

Kum 1916-1917 hian Mizoramah Salvation Army a lo ding tan.

Kum 1917 hian Indopui pakhatna nghawngin Mizo Tlangval 1200 laiin France ram an lut.

Kum 1918 ah Indopui pakhatna a tawp ta a. Mizo tlangval te Zoramah an lo kir leh.

Kum 1918 hian Mizo Tawngin Thuthlung thar bu lehlin chu chhuah tan a ni.

Kum 1921 hian Mizo hla phuah thiam Saikuti a thi.

Kum 1922 March thla hian Mizo zinga a hmasa ber Brig. T.Sailo chu Thuampui khua, Lunglei bulah a lo piang a.

Kum 1923 hian Pastor Thangngura'n Mizo kutchhuak fakna hla hmasa ber atan “Nunna Thianghlim Siamtu An Duh Loh Zionah”.tih hla a phuah.

Kum 1924 hian Sap Missionary ten Durtlangah awmhmun an khuar tan.

Kum 1925 hian Mizoramah Roman Catholic Kohhran din a ni.

Kum 1933 hian Mizoram leh Cachar inri-na chu ennawn a ni a. He mi kum vek hian Lal huaisen Lalburha chu Vanchengah a thi.

Kum 1935 Young Lushai Association (YLA) chu June 15.ah din a ni a. Kum 1974 atangin Young Mizo Association (YMA) tia thlak a ni. He mi kum 1935 vek hian Mizo Zirlai Pawl (MZP) pawh din a ni.

Kum 1942 hian Mizo Police Officer lar tak HT. Sangliana chu Kulikawn, Aizawlah a lo piang a.

Kum 1939 atanga Indopui pahnihna chu kum 1945 ah a lo tawp ta bawk. He mi kum 1945 atang hian MIzorama political party hmasa Mizo Union pawh din a ni.

Kum 1946 hian Mizoramah Seventh Day Adventist Kohhran din a ni. He kum vek hian Mizo Hmeichhe Tangrual Pawl (MHTP) tuna Mizo Hmeichhe Insuikhawm Pawl (MHIP)pawh din tan a ni.

Kum 1947 hian India Independent a lo ni ta a.

Kum 1950 hian Lunglei leh Aizawl inkar chu Jeep tlan theiha siam a lo ni ta a.

Kum 1953 hian Mizo zinga Medical Doctor(MBBS) hmasa ber ni turin, Aizawl Tlangval Tlanglawma chuan a rawn zir chhuak ta a. He mi kum vek hian Indian Prime Minister Jawaharlal Nehru chuan Mizoram a rawn tlawh.

Kum 1954 hian Mizo Lalte lalna chu a lo tawp ta a. Tin, Lushai Hills thin pawh Mizoram tih a lo ni ta bawk.

Kum 1955 hian Zoluti an tih mai Bengkhuaia te man Sap naupang Mary Winchester chu England ah kum 99 mi niin a thi.

Kum 1956 hian MUP din a ni a, Mizo Kristian hlabu Tonic Solfa nena siam chu tichhuah a ni a.

Monday 2 June 2008

Tuipuiral Mo

Thanglunghnemi zai kan ngaihthlak chuan "Zofaten kan fan a ril tual tual" tih te Isua'n khawvel hi a dengchhuak ang' tih te kan hre thei ang. Chutiang zinga tel ve ngei tur chu Rodawngliana (RD) leh Karin te inneihna hi a ni ve ngei ang. Mizoramah ropui takin an lawm tawh a. Chu mai chu duhtawk mai lovin, Karini awmna ram leh khua ngeiah a chhungte leh thenrual tha bakah a thian tha ten lawmna neih ve leh ngei an duh tlat a. Chutiang khawpa lawmpuina thuahhnih ngawt mai atan zawng kan Mizo tlangval hian a phu chiahlo kan ti a nih pawhin makpa ngainat awm leh mifel tak fapa thar tluka an en theih RDa hian a phu ve bawk a ni ngei ang.




An rawn thlen hnu reilo teah sawmna leh information an sem chhuak a. A ni atan 31/05/08 (Inrinni) ruat a nih ang ngeiin a hun taka sawm bik te leh mipuite an thleng kim vek a. Tan hun atana ruat sa tlailam dar 3:30 a rit hmain mipui te chu Biak In chhungah kan kim vek tawh. Ngawi rengin Biak In chhungah kan thu thup mai a. Ngai teh, pawn lam atang chuan naupang duhawm tak tak pathum te chu rawn lutin parpang hnahmawi chitinreng te chu biring vawrh an sawi ang maiin RDa leh Karin te kalna tur carpet sen chungah chuan an theh til ar ar mai a. Mopa leh Monu ten an rawn zui nghal bawk a. A inchawih mawi ngei mai. Mipui kan ding thup a, Mopa leh Monuten an thutna tur an thleng fel chiah tihah a rualin an thu thup a. Thupuangtu'n hun hmandan tur a puan hnuin zaina nen hun hman hmasak ber a ni a. Music a tha bawka, zai a nuam ngei mai. Hla hruaituten an zir vawng zawk nge ni aw phak bakah zai rin palh pawh awl tak a ni.


Tichuan, Churh pastor'in Thusawina hun a hmang nghal deuh mai a. Englisha lo let turin South African nula fel tak mai ruat a ni a. A aw a fiah thain a english a nalh bawk a. Ngaihthlak pawh a nuam kher mai. Pastor hi pastor la thalai tak mai a ni a, fiamthu thiam tak leh thusawi thiam tak a ni bawk a. Boruak a chawk zangkhai thiam a, a kar lakah fiamthu a pawlh zauh thin avangin kan nuih dar dar chang lah a tam. A hmasa berin; Inneih vawihnihna kan hmang dawn a, hetianga vawihnih nupui leh pasal angkhat tho, hmun hrana inneihna siam that leh a ni hi a danglam hrim hrim a, a ropui bik a ni, a han ti a. Tin, RDa hming pum a han lam dawn a, a sei tha ve ang reng sia, Lalrodawngliana han tih tuah mai chu lam dik a har ngang a ni ang, RDa tiin kan sawi zel mai dawn nia a ti ta a. Mizorama an lawm ropui dan te, an lo ngaihhlut sak dan te kan lo hria a, thlalak leh film ah te kan hmuhin Mizoram mipuite leh kohhrante kan ngaisang a, an zing tel ve pawh ka chak hle a ni, a ti.

Ram hrang leh hnam hrang daih mai innei ta chu kawng leh lam taka ngaihtuah chuan thil mak tak a ni ve thei a, eng emaw zawng tak chuan a huphurhawmna chin pawh a awm ve thei ngei ang, mahse, nang leh kei hi Krista-ah chuan pumkhat, hnam khat kan lo ni tawh a. Jentel an awm tawh lo va, Juda an awm chuang lem tawh hek lo. Mingo leh Mihang te, Asian leh Indian te pawh Isua-ah chuan angkhat vek kan lo nih tawh avangin kan Culture zia leh NUnphung te chu lo inang vek lo mah se, Isua kan rinna avang zawk erawh chuan engkim hi theih loh a awm lo va, a ni thei vek a, a tha thei vek a ni, a ti a. Harsatna leh beidawnna a lo awm fo ang. Chung te chu hnam khat leh hnam khat, Culture thuhmunah pawh a awm thei vek a. Inthenna leh inhauhna te pawh a thleng thei vek a ni. Mahse, Isuaah erawh chuan engkim hi a fel thei a, kan innghat bur mai tur a ni. A theih hram chuan zanah in mut hmain in nupain tawngtai dun ziah turin ka fuih a che u. a ti a. Heng bakah hian fuihna thu tha tak tak a tam a, kan tarlang seng lovang. A thusawi zawh hian Karin u mipa a solo a, RDa hian nalh takin Harmonica a ham sak nghe nghe. Mizorama Praise & Worship leh Youth Mission vela Harmonica hamtu ber a lo ni thin bawk a, thiam an ti hlein ka hria.


Tichuan, a thusawi zawhah chuan ruat bikte tawngtai tura koh chhuah kan ni a, Karin-i pa, Kei, South Africanpa leh Pastor te chu a inchhawka nupa tuak tharte tana tawngtaina nei tura tih kan nih angin mahni tawng ngeia tawngtai ni thei se tih a ni bawk a. Ka tawngtai hma lawk hian pastor hian Mizo tawnga tawngtai kan ngaithlak nghal dawn e, a han ti zauh a. Tichuan min sawm hmasa ber a, Pathian hnenah malsawmna leh lawmthusawina te kan dil hnuin midang pawhin an tawngin an chhunzawm ve zel a, a tawp berah Pastorin a khar a, kan zai hova, tichuan refreshment ei turin chhawng hnuai lamah kan chhung thla a, Theirah chi hrang hrang bakah In chi chihrang hrang a tam ngang mai a. Chutiang zingah chuan Champaign te pawh a awm a.


Tin, ka mi hriat ngai loh, Ngo vuh mai sambuang deuh chhap nula thenkhat chuan Mizo tawng tlem a zawng an lo thiam a, Mizoramah an lo zin ve tawh thin lo niin, a then chu Mizo chhas nei te an ni bawk a. Keipawh chu min ngaina nghal deuh mai a. Kan ti ti ho nasa hle. Chung ho chuan ka hming pawh hrilh nawn ngai lovin an ko fiah thiam nghal mai a. An ngainat awm duh khawp mai. A then chu Venghluia lo khawsa ve zawk te, a then chu Chaltlang te, a then chu Republic vengah te an ni hlawm a. Mizoram nuam an tih thu leh kal leh an chak thu te pawh an sawi chamchi a. Thil mak tak mai chu Pastor leh heng mo lawmnaa rawn kal zawng zawng te hian India ti lova Mizoram an ti direct nghal tawp mai hian ka ngaihtuahna a tithui hle a. Mizoram chu ram bung pakhat ang maia ngaiin Mzoram a ri chhen mai a ni. Lawmawm ka ti hle.


Inthiarna In leh hmun khawi emaw lai reng rengah RDa te nupa hlimlai hmel thlalak tar a ni thlauh mai a. Tin, a duh apiangte tan Guest Book changkang tak dah a ni a, a sir lawkah Camera man a lo ding a, a hmaah chiah hian Mizopa leh Mizonu inthiam lim lian pui mai dah a ni a, a lu ah mahni lu rawlh theih mai turin an kher kua a, thla an lak pui luai luai mai a. Heng thlalak te hi Guest Book ah chawp leh chilha tarin, thu tha tak tak an ziah hnan a. Hetianga Mizo thuam leh Lim nalh tak maia lo buatsaihtu leh a nachang lo hretu hi a ngaihsan awm a, Mizo nih a tinuam a, Midangte pawhin Mizo thuam an lo hriat ve phah a ni.


Tichuan, thlalakna hun te inkawm khawmna hun te darkar khat chhung lai mai kan neih hnu chuan Programme chhawng hnihna tan a lo hun leh ta a. Dar 6:00 chiaha tan tur an tih ang ngeiin kan kim leh thap mai a. Aizawla an inneihna video te thlir hovin, kan ngawi thup a. Chumi hnu reilo teah ei leh in buatsaih a ni ta a. Mikhualte hi an kilna tur dawhkan ruat fel thlap a nih bakah an thutna turah present te takah RDa leh Karin-i te thlalak dah vek a ni a, chutah chuan a thu turte hming pawh ziah thlap a ni. Kei pawh Monu leh Mopa te chhungkaw dawhkanah ka tan thutna min lo buatsaih sak a, Mizopa tih takah RDa nen hian Mizo tawnga tawng zauh zauh kan ching hle. Kan hnam zia nge ni, nuam kan ti tlat thin alawm mawle. Tichuan Monu Karin chuan mikhualte inhmelhriattirna neiin an lo kalna te a sawi hlawm a, London atang te, Holland atang te, Germany atang te, a then chu Sweden atang te an ni hlawm a. Kan inpawlh nuk a nih ber chu.
Sambuang chhas an ni thum hlawm bawk a. Keini Mizopa hmel ang pu chu RDa leh Kei chiah hi kan ni a. Indian South African inti Vai pakhat a awm ve a. A hmel a vai tih loh chu thil dangah chuan a sap vek thung a. A nupui pawh sap a ni. Chaw ei hma hian RD-a chu tawngtai tura sawm a ni a, Sap tawngin a ti ang chu ka lo ti rilru a, mahse, Mizo tawngin a rawn bei veleh ta daih mai a. Mizo nge nge kan ropui thin e..:) Dinner thuihnai tak kan ei ho hnu chuan Mizorama lo awm ve tawh thin Sap nula pakhat chuan min hrilhru a, Mizo hla "Han thlir teh u, Ka Lal Kross khi' tih hla chu zan lam programme a sak pui turin min sawm a. Ka phur teh lul nen, a hnuah Sana ka han en chuan Dar riat a lo kawk ta vu si a, ka hawnna tur kha darkar hnih dawn lai kal a lo ni bawk si a. Tichuan, RDa leh Karin hnenah hrilhin midang pawh hrilh buai ta lo chuan ka hawn san ta hlawm a.


Ka hawn kawngah ka ngaihtuah chet cheta, ropui ka ti tulh tulh a, Pastor thusawi te, Karin nu leh pa thusawi te leh Mizoram lo zin ve tawh nula thenkhat ka ti ti pui atangte chuan ngaihtuahna tam tak a lo lut a. Bangalore ah te, Tamil Nadu ah te lo awm kual tawh thin Karini pa hi missionary a ni a. India ramah kum rei tak ka awm ve a, Mizoram hi ka lo hmelhriat ngai lo va, a hming pawh hi ka hre ngai meuh lo va, kan fanu'n pasal a neih dawna Mizoram chanchin kan han chhiar a, kan han zirchiang chu kan tlangnel nghal tawp mai a. Kan han zin chho a, mipui mimir te thatna leh hawihhawmna te chu mak kan ti a, nuam kan ti a ni. An ti a.


Nula thenkhat te pawhin nuam an tih thu leh remchang hmasa bera zin an chak leh thu te an sawi a. Mizo tawng an thiam tawk; I dam em, thingpui i duh em, khawiahnge i kal dawn? etc.. te chu pai miah lovin an sawi thei a, kan hlimpui phian mai a. Mizoram sakhmingin India a luahlan a, Mizoram chu ram nuam leh ram danglam tak a nih thu te, ei leh in bakah culture leh sakhuana thlenga a danglam em avanga a mi chengte pawh kan ngaina nghal mai thei a ni, an tih te ka han ngaihtuahin 'Mizo ni bawk, Kristian ni bawk te aia vannei hi khawvelah an awm bik tawp lovang' ka ti rilru hial a ni.





RD-a nen hian March thla khan Aizawlah kan inkawm tawh a, kan inhriat dan pawh hetiang hi a ni a. Ka thianpa kawm ngeih tak Zohmingthanga, MPS chu Chanmari venga an naupan lai zawng lo awm thin, RDa te nen pawha in hre tha tak leh inkawm ve fo thin an lo ni a. Chumi zarah chuan RDa nen kan inhmelhriat a, phone ah te inbia in kan inhmu ta kha a ni a. Tin, Chanmari venga ka thianpa C.Laldinliana (Kingkonga/Dina) chu RDa thian tha ve tak a lo ni ve leh zel a. Chung te avang chuan RDa nen hian kan in nel nghal deuh mai a ni. RD-a hian Durtlang Hospitalah hna neiin aizawlah an nupa hian an khawsa a, reilo teah Zoramah an kir leh dawn a ni. Aizawla mi hrilh tawh ang ngeiin a vawihnihna atana 'Tuipuiral Mo' lawmna chu tluang takin kan nei thei ta a ni. He mi ni hian "Mizo" tih hi a lar hle a. Mizoram tih pawh mipui mimir te hmelhriatdan a lo ni ta a. Mizo takin kan lawm a, Mizo takin ropui kan ti e. Nupa tuak thar RD leh Karin ten Pathian malsawmna lo chang zel se.

Thursday 15 May 2008

Aizawla Chetchhiatna

Tunah chuan a chhungah kan awm ta lo bawka, a chhunga awm lai boruak nalh fahranlo taka ka han chheih velna lam thung aw..:)


Mi angin nula phurh tur tuihnai zet zet nei ve lo mah ila, a phurh chhuah tawk pitar nena kan chetsual hi a zahthlak lulai em a, sawi chhuah miah loh tur a ka ruat deuh ni lul mah se, ka pi hian min hauh phah em lovang tih ka hriat avangin tarlan talh ka duh a. Ka pu hi Ka pute unau zinga naupang ber ka Pu Lalzama Sailo, Zemabawka khawsa nupui a ni a. Kum 70 vel zeta upa tawh ni mah se, a la chak tha hle a. Ama tawka a la fit hle. NU lian vaklo tak, ngo lam deuh, kuhva tui ti ve tak a nih avangin a kam sen vel chu keini chuan ngaiah kan neih tawh a. Kuhva a ei loh chang pawhin tuibur tal a hmuam tho a. Fiamthu duh tak mai a ni leh zel a. Chutiang pitar chu a nih avangin a bula han tal vel pawh a nuam ngang mai.


Chaw kan eikham a, aizawl lama let leh mai ka tum lai chuan, keipawh Zarkawtah len ka duh tho a, bus vela chuan ai chuan mi phur mai ta che, a ti a. Ka huphurh rilru ang reng hle a. Mahse, han duhloh tut erawh a mawi chiah si lo. Tehreng mai, i chuan ngam phawt chuan, ka ti a. Tichuan puan te chu a han bih tha a, Hmeichhe thut hian a thu tung a. Min vuan lo deuha ka hriat chuan ka pi min vuan nghet tlat rawh aw, ka ti leh thin a. A kuhva ei tui nen a tawng duh hle mai si a, kan ti ti phei char char a. Thuampui kan tlan pel a, Bawngkawn luh dawn vel chiah hian kawng chhe tak mai, biboh tak mai hi a awm thluah mai a. Le, ka pi min vuan nghet rawh aw, ka ti leh a, a tawng tui deuh a ni pah fawm ang chu, ka thusawi chu a tithuai si lo va. Kawng biboh lai takah chuan le kan han tlan ta chu, a sawt euh mai a, ka pi chu a tla thla dap mai a. A thal nalh ang reng khawp lehnghal a. Mahse, pitar in fit tih takah a tho leh nghal mai a. Kai thoh hman pawh a ni lo va. Kan hnung chiahah hian sumo in min zui a, min en duh hle mai a. Kan zak ve bawk si a, tichuan a chuang leh thuai a, kan tlan phei leh ta mai a. Chuta tang chuan muang mangkhengin kan tlan zel a.


Bawngkawn khawlai kan thlen dawn chiah hian taxi pakhat parking atanga a rawn back phei chuan kan tlan chhet chhet lai chu min rawn su leh ta dawt mai a. Ka Bike body hma lamah hian a rawn sawh phei a, kan tlu leh ta riai riai mai a. Ka pi erawh a in fit zawk a ni bawka, min kaitho tu zawka a tang thung a. In hliam lutuk lovin kan tho veleh ta mai a. Mahse, khawpui chhung a nih tawh avangin min rawn bawr haktu erawh an awm nual hman a, ka pi lah chu a lu a thur bap tawh mai si a. A kuhva erawh a ei pah reng tho a. A hmel ka hmuh chuan ka khawngaih bawk si, ka nuih a za bawk si a. Ka pi kan va tluanglo em em ve mawle..tih pah hian ka nui char char mai a. Kal teh, i kal thuai teh ang, mi an tam hmain a tia. Tichuan, kan kal ta zel a. Damdawi in panpui ngaia kan awm loh avangin Pathian hnenah lawmthu sawi kan ba ve ve niin kan inhria.


A hnu deuh lawkah Tlawnglui lamah thianza ho picnic in kan kal leh a, Bike leh car pawh a thei theiin kan keng hlawm a. Keipawhin nula pakhat chhelo zet ka phur ve bawk a. Kal lam chu kawng a chhuk bawk a, engmah harsatna nei miah lovin tluang takin kan thleng thla ve mai a. Luiah te kan inbual a, uisa te, arsa te eiin hlim taka kan nilen hnu chuan tlai khawthim rualin aizawl lam panin kan hawng leh ta a, kawng a chho ta bawk a, thiante rualin ka tlan thei ta reng renglo mai a, ka bike clutch plate chu a lo ral tawh niin a hriat a, workshop han kal maina a awm tawh si lo. Zawi zawiin kan tlan ve dat dat a, a sa tha duh hem hem khawp mai. A hma ni lawk khan naupang hovin a khalh an zir a, kawtthler velah thiam leh thiamlova an tlan velna lamah a clutch hi an tiral a ni mai thei. Nula phurh nen chuan a hmeh ta lo hle mai a. Track leh motor dang zawng zawngin min rawn pel zel mai a. Kan tlan muang lutuk chu min rawn au tawk lah bo lo. A zahthlak duh teh a sin aw, chuta chhapah awihchho deuhah chuan ka nula phurh chu chhuk tir a ngai a, tlan kai zo tawh hek lo..a tawp a tawpah chuan zan dar 9 velah aizawl kan lut ve hram..:)


Vawikhat leh chu kan nula rim tum hi vawi 3 lai mai kan kal thlawn tawh a, a zanlinaah chuan kan zahzel ber a nuteii pawh a lo inkhawm a, an pahnihin an inkhawm a nih dawn hi kan ti a, zawh pawh zawt duh mai lovin inkhawm ban thleng kan leng phawt ang chu tiin In nghaktu a pi leh pute chu kan lo kawm vel mai mai a, a pi hi Thingtlangah chuan Ngopa khawchhuak a nih avang leh ka pi leh pute nen inthenawm chiaha awm thin an lo nih avangin hmanlai thil te min hrilh a, kan hlim phian thin a. Tin, ka pi kha a hnampui 'Chenkual' a lo nih ve avangin keini thlengin min ngaina nghal deuh mai pawh a ni mai thei. Eng eng emaw ei tur te min rawn chhawp a, kan ti ti luam lai chuan inkhawm ban a lo hun a, an rawn hawng mai ta si lo va. Ka pi khawiahnge in nula hi? tiin zak deuh chung hian kan zawt pek a. A ni lah chuan Mami chu a lo hawng tep tawh ang, mahse (.......?........) chu nizan hmasa khan an inru daih a, khawiah nge an awm pawh kan hre rih lo.. a han ti mai chu..kan thiandun chuan kan in melh a, nuih a za bawk si, thin a rim ang reng bawk si, zahzel tur mai kan hre ta si lo. Banga an thlalak tar te chu tutenge an nih tih vel te chu kan zawt ta mai mai a. Han chhuah nghal thurh lah chu a mawi chiah si lo, eng eng emaw chhuanlamin kan chhuak ta a.


Pi beri hian a fanu (kan rim duh zawk nuteii) zawk rim turah min ngai a ni mai thei. Zialo tak a ni. Tichuan, kan chhuak ta hna hna mai a. Kal kawngah chuan kan in nuih nasa dun khawp mai a. Zanin chu zan mak tak a tling dawn a nih hi kan dam chhungin,, kan ti a..:) He nula tleirawl hi kum 20 vel lek a la ni a, hmeltha ve tak ngo vingveng, model deuh roh te pawh a ni awm e. Chutianga han ngaihzawn tuma leng ngawr ngawr pawh kan ni chiah lo. A nuteii hian rawn rim ve reng reng ula, tiin ka thianpa hnenah chuan a sawi avanga han rim tum chu kan ni thin a. Tum loh zawk a nuteii erawh kan ti ti pui nasa thin khawp mai a, eng emaw zawng tak chuan kan hlawkpui phian..:) sawi chhuah atan pawha zahthlak tak a ni na a, zak lo der tawh mai ang..:)