Thursday 3 April 2008

Brig. T. Sailo Nen , Part 1

Ka pa hi MNF ruh tak mai a ni a. A thih kum 1985 thleng khan MNF a chhuahsan ngailo. Ramhnuai lama khawsa thang tih takah khawlaiah pawh chet pa chang an ngah hle thin a. Tlangval nula rim ho pawhin khawlaia an tawh hlauh ber te chu ka pa te thianzaho leng hawng chu a ni fo thin. Mizo Union huatna avang hrim hrim nge ni, Hnam hmangaih vang hrim hrim pawh hriat loh, ka pu hian fapa pathum a nei a, an vaiin MNF ramhnuai sipaiah an lut vek mai a. Vanneiha siamin tuman chumi avang erawh chuan nunna an chan phah meuh lo va. Ramhnuai boruak hrileng vel kara keini naupang hovin kan lo hriat ve thin chu MNF leh Brig. T Sailo te inkar chu a ni a. Zalenna sualtute dotu leh chumi atana kawng daltu bera kan lo ngaih ngheh tlat thin chu Pu Thenphunga hi a ni thin a. Kan lo ralkhat huat ve em em thin a ni. Mahse, hun a lo inher zel a, huat tur haw si lo khan, huat loh tur zawka kha kan lo hua em ni chu aw tih theih turin ngaihtuahna vak vel chuan hetiang hian a takin 'thudik' min hriattir ta a:


Ni 19/03/2008 khan Pathian zarah a chenna in Kanan Veng, aizawlah kawmna hun tha tak mai kan nei thei a. Kawng engkima note leh thlalak thlenga min buaipuitu ka thianpa Pu Nghaka chungah pawh lawmthu ka sawi bang ngai lovang a. A ni hian kawng engkimah min tawiawm thin avangin thiantha rinawm tak an tih ngei chu a lo ni. Tin, Pu Thena tawiawmtu a nupui Pi ThanSiami chungah pawh lawmthu kan sawi bang ngai lovang. Ei tur tuihnai tak leh a pasal a lo finchhuah fo avangin keinin a zar kan zo thei chauh a ni si a. Mi te angin building ropui tak leh mahni in chhung lumah kawm lo mah ila, a chenna in neitu a fapa Lalsangliana Sailo taimakna leh remhriatna erawh a ropui nangiang mai. Pa te hmangaihna a nei lian hlein ka hria.



A Pian leh murna: Kum 1922 khan Lunglei atanga mel 9 vel zeta hla Thuampui khuaah a lo pianga, a pa hi Thuampui lal a ni a. An hunlai hian Serkawnah chauh English Middle sikul aawm avangin harsa takin a kal thin a. Lehkhathiam thei tak a nih bakah Mathematics leh english phei chu a thiam thei fal em em mai a. Lehkhathiam theite tana ruahman 'Stipend' pawh a hmu zat zat thin a ni. Serkawn ME Sikul atangin pakhatna hauhvin a pumpuiah a titha ber hial. High School erawh Shillong ah 1937-40 vel khan a zir chhuak a. Hetah pawh hian 'stipend' a dawng pha zel a ni. College erawh Serampore ah 1941 khan a kal thung a. Chutih laia a zirpuite chu Capt. Sangma an tih thin Meghalaya Chief Minister lo ni ta te, Mizo zinga BD hmasa ber Rev. Dr Zairema te, Lalhmingliana (Maj. Hminga, Himachal Pradesh-a Chief Secretary thin te an ni a. An ni bak chu Tlangmi an awm meuh rih lo a ni.

Mahse, Indopui 2 chuan an hunlai hi a rawn nangching ta tlat mai a. A tet lai atanga a lo chak ber Mathematics professor pawh chu a thulh a lo ngai ta tlat mai. Kum 1942 chuan Second Lieutenant hna zawmin British Army chu a zawm ve ta a. Kum 32 ngawt sipaiah a hun a hmang ta a. Mizo zinga a hmasa ber ni turin 'Brigadier' nihna nan kum 1974 khan a pension ta a ni.



Sailo Bawihpa: Training an zawh fel hnu reilo te kum 1943 April thla tirah Sipai hmunpui atangin Burma rama Falam Chin Sipaite zinga awm tura ruat a ni ta tlat mai a. Tichuan, a rang thei ang berin Falam chu a pan ta a. Hetih laia Chin Hills awptu Commander chu Colonel Hasewell (British) a ni a, An DC pawh english mi tho Stevenson a ni a. A ni hian Thenphunga Sailoin Falam Chin Sipaite a han ho tur chu rem a ti lo khawp mai a. Tiau ral leh Tiau thlang history ah Lusei leh Falam indo thu te a lo hriat thin avangin Thenphunga chu a huphurh pui em em mai a. An Commander Colonel Hasewell hnenah pawh Thenphunga chu Falam Chin Sipaite ho lo turin a thlen nghe nghe a, mahse, a rawtna hi a lo pawm ta chuanglo a ni ang, Pu Thenphunga chu an chah chhuak ta tho a. Heta a hna ber chu Commandant a ni ang a. An mawhphurhna chu Japan sipai ho nawr a ni. Lo hupurhpui em emtu khatih laia Falam bial DC Stevenson ngaihdan ang lo tak maiin Falam unaute nen chuan an thawhhona a tha ta hle mai a. Pu Thena pawhin Falam unaute chu huaisen a ti a, taima a ti em em mai a. Tin, Mizo nena unau chhulkhat chhuak kan lo nihna te chu a takin an zing atang hian a zir chhuak nghe nghe a ni. Indo buai a han reh deuh a, Japan sipaite an tlan chhiat hnuah Sipai Hmunpui lama kir leh tura an tih pawhin Falam sipaite hian an ui ta em em mai a. Vawikhat phei chu a kir phah leh hial reng a ni. Hetah hian Falam unaute hian an tawngin Sailobawihpa (Sailo lalpa) tiin an koh phah ta nghe nghe a ni awm e. Lehlekah chuan Burma rama British Pilot Japan ho man leh Japan sipaite chetdan enthla tur tirh a nihdan te kan tarlang tawh ang.


Chhunzawm zel tur

13 comments:

  1. bengvar thlak thin ve aw. Brig T Sailo hi chu a chhuan awm chiang alawm. a sei deuh hlek a..leh pek a ka chhiar zo tawh ang..:-)

    ReplyDelete
  2. Ou Thena hi chu ka pi atang khan ka ngaisang em2 top mai a ni..hihi..chhunzom na lo nghak leh dauh2 mai ang

    ReplyDelete
  3. Ngaihnawm in bengvar thlak khawp mai.Pu.Thena hian ka nu uTripura a Missionary a awm,"86 chho vel khan a chawm thin.

    ReplyDelete
  4. awzzman, almost_unreal & sekibuhchhuak te, in ti lawmawm hle mai. Pu Thena chanchin hi zir tham a lo awm reng mai a. Darkar 3 aia rei kan awm a, mahse, a ngaihnawm tulh tulh mai si a. Kan in zawt senglo a ni ber e. MIpui tan pawha a tih ni lem lo, a tu leh fate tana a buatsaih, a chanchin lehkhabuin a awm a, rilru a khawih khawp mai. Hmeithai fapa ve mai atanga a dinhmun invawrh chhohdan hi bon tak a ni ringawt.

    ReplyDelete
  5. Hotupa chu i va kawm hrawl hlawm tak ve maw le!! tan han la sauh sauh teh ...Pu Thenphunga chanchin ziah na 'A search for mizo identity- Dr JV Hluna' te pawh kha a ngaihnawm ka ti asin!!

    ReplyDelete
  6. Tum loh deuhin ngaihnawm ti deuhin kan chhiar zawh vek chu, sei ti ru deuh si kha :P Pu Thena hi chu ngaihsan awm ngawtt mai ni e, black and white sipai ho thlalak hi, an chhe lo hlawm reuh sip sep hmanlai mi ah chuan..

    ReplyDelete
  7. @avena, ekhai hotupa.. Pu JV Hluna ziah hnu khan amah ngei hian a chanchin a tu leh fate tan a ziak a, an inneih kum 50 tlin atang chiahin a tan a ni awm e. Chu lehkhabu hming chu 'A Soldier's Story' tih a ni a. Mizo tawngin pu K.Saibela'n a letling a, Sipai chanchin' tih niin ka hria. A ngaihnawm khawp mai. Mi pawimawh tak takte lehkhathawn leh mizo te tana thil chhinchhiah tur pawimawh tak tak a awm nual.

    @jerusha, nang hi chu i fel thin e, i lo chhiar chhuak dap tih ka hriatin part 2 han chhunzawm leh pawh min tiphur sawt mai. Amah ka kawmna atanga ka hriat te a ni hlawm a, hming leh date bakah kum te hi ka lo chhinchhiah thlap si lo va, a buaithlak khawp mai. Video kan lo la lo kha a pawi tulh tulh dawn a nih hi.

    ReplyDelete
  8. Pu Thena hminga 'Brig' hi kan tet lai chuan a nihna ang ang hian kan lam thin: 'Brik T Sailo' :) Mi ropui tak zawng a ni e. Hotupa chu ni e, i kawm hrawl viau zel mai hei. A ngaihnawm e, chhunzawmna nghahhlelh pawh a na e...

    ReplyDelete
  9. faka, ekhai hotupa, kha i dam maw? keipawhin Brik ka ti ve thon tho mai. Tun thleng hian..:)

    Assam Rifles leh Assam Regiment vela an sawn kual ve thu leh OC atranga Brigedier a kei chhoh dan vel hi a ngaihnawm a, mahse a sei lutuk dawn a. Mizorama Human Rights a din dan leh Prime minister hnena mizorama Sipai ho chetdan a report phei chu ngaihnawm tak a ni. Kan la chhunzawm zel ang chu khuanu zarah..:)

    ReplyDelete
  10. eee hotupa chu thian i nei bawn bik thei eeee. Ti hi chuan online ah pawh kan fiam ngam tawh lo che a lawm. :-)

    Pu T.Sailo leh MNF sipai chanchin i rawn ziah te pawh chhiar a ngaihnawm khawp mai. Rawn ziak zel rawh. Thanx.

    ReplyDelete
  11. Ekhai, illusionaire, i tha maw? kan intawng thei lo hle mai. Aizawlah i lo awm ve reng ni awm a, march vel khan. a nung chungah hmuh i chakawm nen. NI e, hei ka la rawn chhunzawm zel ang.

    ReplyDelete
  12. A thlalak te nen i dah thlap a, tha kher mai. A lo van ngaihsan awm tak ve le..ka lo hre vak ngai lova, hetiang lam hre lo tih takah kei. Serkawn lam a zir chhuak lo ni reng bawk a.

    ReplyDelete
  13. Bro chhunzawm leh la i blog hi ka blog ka luh chuan ka en ziah a ngaihnawm in a bengvar thlak thei khawp mai.

    ReplyDelete